Li Bai

gigatos | maart 28, 2022

Post Views: 11

Samenvatting

Li Bai (Pe̍h-ōe-jī: Lí Pe̍k, 701-762), ook bekend als Li Bo, beleefdheidsnaam Taibai (Chinees: 太白), kunstnaam Qinglian Jushi (Chinees: 青蓮居士), was een Chinese dichter die van zijn eigen tijd tot heden wordt geprezen als een genie en een romantische figuur die traditionele poëtische vormen tot nieuwe hoogten bracht. Hij en zijn vriend Du Fu (712-770) waren de twee meest prominente figuren in de bloei van de Chinese poëzie in de Tang dynastie, die vaak de “Gouden Eeuw van de Chinese Poëzie” wordt genoemd. De uitdrukking “Drie Wonderen” verwijst naar de poëzie van Li Bai, het zwaardspel van Pei Min en de kalligrafie van Zhang Xu.

Er bestaan ongeveer duizend gedichten die aan hem worden toegeschreven. Zijn gedichten zijn verzameld in de belangrijkste poëzie uit de Tang dynastie. Heyaue yingling ji, in 753 samengesteld door Yin Fan, en vierendertig van zijn gedichten zijn opgenomen in de bloemlezing Driehonderd Tang Gedichten, die voor het eerst werd gepubliceerd in de 18e eeuw. In diezelfde eeuw verschenen er vertalingen van zijn gedichten in Europa. De gedichten stonden model voor het vieren van de geneugten van vriendschap, de diepte van de natuur, eenzaamheid, en de geneugten van het drinken van wijn. Tot de bekendste behoren “Wakker worden uit dronkenschap op een lentedag”, “De moeilijke weg naar Shu” en “Stille nachtgedachten”, die in China nog steeds in schoolteksten voorkomen. In het Westen worden nog steeds meertalige vertalingen van Li”s gedichten gemaakt. Zijn leven heeft zelfs een legendarisch aspect gekregen, met verhalen over dronkenschap, ridderlijkheid, en de bekende fabel dat Li verdronk toen hij dronken uit zijn boot reikte om de weerspiegeling van de maan in de rivier vast te grijpen.

Veel van Li”s leven wordt weerspiegeld in zijn poëzie: plaatsen die hij bezocht, vrienden die hij uitzwaaide op reizen naar verre oorden om ze misschien nooit meer te ontmoeten, zijn eigen droomachtige verbeeldingen geborduurd met sjamanistische boventonen, actuele gebeurtenissen waarvan hij nieuws had, beschrijvingen ontleend aan de natuur in een tijdloos moment van poëzie, enzovoort. Van bijzonder belang zijn echter de veranderingen in de tijd waarin hij leefde. Zijn vroege poëzie speelde zich af in de context van een “gouden eeuw” van interne vrede en welvaart in het Chinese keizerrijk van de Tang-dynastie, onder het bewind van een keizer die de kunsten actief bevorderde en eraan deelnam. Dit alles veranderde plotseling en schokkend, te beginnen met de opstand van de generaal An Lushan, toen heel Noord-China werd verwoest door oorlog en hongersnood. Ook Li”s poëzie kreeg nieuwe tonen en kwaliteiten. In tegenstelling tot zijn jongere vriend Du Fu, leefde Li niet om de beëindiging van deze onlusten mee te maken. Veel van Li”s poëzie is echter bewaard gebleven en is zowel in China als daarbuiten zeer populair gebleven. Li Bai wordt afgebeeld in de Wu Shuang Pu (無雙譜, Tabel van de Helden zonder weerga) door Jin Guliang.

Li Bai”s naam is geromaniseerd als Li Bai, Li Po, Li Bo (romaniseringen van standaard Chinese uitspraken), en Ri Haku (een romanisering van de Japanse uitspraak). De verschillende Chinese romaniseringen zijn te wijten aan het feit dat zijn voornaam (白) twee uitspraken heeft in het Standaard Chinees: de literaire lezing bó (en dat vroegere auteurs Wade-Giles gebruikten terwijl moderne auteurs de voorkeur geven aan pinyin. De gereconstrueerde versie van hoe hij en anderen tijdens de Tang dynastie dit zouden hebben uitgesproken is Bhæk. Zijn beleefdheidsnaam was Taibai (太白), letterlijk “Groot Wit”, zoals de planeet Venus in die tijd werd genoemd. Dit is onder andere geromaniseerd als Li Taibo, Li Taibai, Li Tai-po. De Japanse uitspraak van zijn naam en beleefdheidsnaam kunnen worden geromaniseerd als respectievelijk “Ri Haku” en “Ri Taihaku”.

Hij is ook bekend onder zijn artiestennaam (hao) Qīnglián Jūshì (Onsterfelijke Wijn (pinyin: Zhéxiānrén; Wade-Giles: Che2-hsien1-jen2), Dichter-Nacht-errant (Wade-Giles: Shih1-hsia2, of “Dichter-Hero”).

De twee “Boeken van Tang”, Het Oude Boek van Tang en Het Nieuwe Boek van Tang, blijven de voornaamste bronnen van bibliografisch materiaal over Li Bai. Andere bronnen zijn interne bewijzen uit gedichten van of over Li Bai, en bepaalde andere bronnen, zoals het voorwoord bij zijn verzamelde gedichten door zijn familielid en literair executeur, Li Yangbin.

Lees ook: biografieen – Constantius I Chlorus

Achtergrond en geboorte

Algemeen wordt aangenomen dat Li Bai in 701 werd geboren in Suyab (碎葉) in het oude Chinese Centraal-Azië (het huidige Kirgizië), waar zijn familie welvarend was in zaken aan de grens. Daarna verhuisde de familie onder leiding van zijn vader, Li Ke (李客), naar Jiangyou (江油), in de buurt van het moderne Chengdu, in Sichuan, toen de jongen ongeveer vijf jaar oud was. Er is enige onduidelijkheid over de omstandigheden van de verhuizing van de familie, omdat er geen wettelijke toestemming was om uit de grensgebieden te verhuizen, vooral als iemands familie daar was toegewezen of verbannen.

Twee getuigenissen van tijdgenoten Li Yangbing (een familielid) en Fan Chuanzheng stellen dat Li”s familie oorspronkelijk afkomstig was uit wat nu het zuidwesten is van het district Jingning, Gansu. Li”s voorouders gaan traditioneel terug op Li Gao, de nobele stichter van de staat West-Liang. Dit ondersteunt Li”s eigen bewering verwant te zijn aan de Li dynastieke koninklijke familie van de Tang dynastie: de Tang keizers beweerden ook af te stammen van de Li heersers van West Liang. Deze familie stond bekend als de Longxi Li afstamming (隴西李氏). Er zijn aanwijzingen dat tijdens de Sui dynastie Li”s eigen voorouders, die in die tijd om de een of andere reden als gewone burgers werden beschouwd, werden gedwongen tot een soort ballingschap van hun oorspronkelijke woonplaats (in wat nu Gansu is) naar een plaats of plaatsen verder naar het westen. Tijdens hun ballingschap in het verre westen woonde de familie Li in de oude zijderoute-stad Suiye (Suyab, nu een archeologische vindplaats in het huidige Kirgizië), en misschien ook in Tiaozhi (pinyin: Tiáozhī), een staat in de buurt van het moderne Ghazni, Afghanistan. Deze gebieden lagen aan de oude Zijderoute, en de Li familie waren waarschijnlijk kooplieden. Hun handel was zeer welvarend.

Volgens een hagiografisch verslag had de moeder van Li Bai, toen zij zwanger van hem was, een droom over een grote witte ster die uit de hemel viel. Dit schijnt te hebben bijgedragen tot het idee dat hij een verbannen onsterfelijke was (een van zijn bijnamen). Dat de grote witte ster synoniem was met Venus helpt om zijn bijnaam te verklaren: “Tai Bai”, of “Venus”.

Lees ook: biografieen – Charles Lindbergh

Huwelijk en familie

Van Li is bekend dat hij vier keer trouwde. Zijn eerste huwelijk, in 727, in Anlu, Hubei, was met de kleindochter van een voormalige minister van de regering. Zijn vrouw was van de welgestelde Wú (吳) familie. Li Bai maakte hier ongeveer tien jaar lang zijn thuis van, en woonde in een huis dat eigendom was van de familie van zijn vrouw op de berg Bishan (碧山). In 744 trouwde hij voor de tweede keer in wat nu het Liangyuan District van Henan is. Dit huwelijk was met een andere dichter, met de achternaam Zong (宗), met wie hij beiden kinderen kreeg en gedichten uitwisselde, waaronder vele uitingen van liefde voor haar en hun kinderen. Zijn vrouw, Zong, was een kleindochter van Zong Chuke (宗楚客, overleden 710), een belangrijke regeringsfunctionaris tijdens de Tang dynastie en de interregnale periode van Wu Zetian.

Lees ook: biografieen – Simone Martini

Vroege jaren

In 705, toen Li Bai vier jaar oud was, verhuisde zijn vader zijn familie heimelijk naar Sichuan, in de buurt van Chengdu, waar hij zijn jeugd doorbracht. Er is thans een monument dat dit herdenkt in Zhongba Town, Jiangyou, provincie Sichuan (het gebied van de moderne provincie stond toen bekend als Shu, naar een vroegere onafhankelijke staat die was geannexeerd door de Sui dynastie en later was opgenomen in het land van de Tang dynastie). De jonge Li bracht het grootste deel van zijn jeugd door in Qinglian (ook wel vertaald als ”groene”, ”azuurblauwe”, of ”natuurkleurige” Lotus), een stad in het Chang-ming district, Sichuan, China. Dit komt nu nominaal overeen met Qinglian Town (青蓮鎮) van Jiangyou County-level city, in Sichuan.

De jonge Li las veel, waaronder Confuciaanse klassiekers zoals de Klassieke Poëzie (Shijing) en de Klassieke Geschiedenis (Shujing), maar ook verschillende astrologische en metafysische boeken die Confucianen gewoonlijk schuwden, hoewel hij het alfabetiseringsexamen niet aflegde. Het lezen van de “Honderd Auteurs” maakte deel uit van de literaire traditie van de familie, en hij was ook in staat om gedichten te schrijven voordat hij tien jaar oud was. De jonge Li hield zich ook bezig met andere activiteiten, zoals het temmen van wilde vogels en schermen. Zijn andere bezigheden waren paardrijden, jagen, reizen, en het helpen van de armen of onderdrukten door middel van zowel geld als wapens. Uiteindelijk schijnt de jonge Li behoorlijk bedreven te zijn geworden in de zwaardvechtkunst; zoals dit autobiografische citaat van Li zelf zowel getuigt als helpt om het wilde leven te illustreren dat hij leidde in het Sichuan van zijn jeugd:

Toen ik vijftien was, was ik dol op zwaardvechten, en met die kunst daagde ik heel wat grote mannen uit.

Nog voor hij twintig was had Li verschillende mannen bevochten en gedood, kennelijk uit ridderlijkheid, volgens de traditie van de ridder-ridder (youxia).

In 720 werd hij geïnterviewd door gouverneur Su Ting, die hem een genie vond. Hoewel hij de wens uitsprak ambtenaar te worden, heeft hij nooit het examen voor de ambtenarij afgelegd.

Lees ook: biografieen – Luís de Camões

Op weg naar Chang”an

Halverwege zijn twintiger jaren, rond 725, verliet Li Bai Sichuan en zeilde de Yangzi rivier af via het Dongting meer naar Nanjing, waar zijn dagen van zwerven begonnen. Daarna ging hij weer stroomopwaarts, naar Yunmeng, in wat nu Hubei is, waar zijn huwelijk met de kleindochter van een gepensioneerde minister-president, Xu Yushi, slechts een korte onderbreking schijnt te zijn geweest. Tijdens het eerste jaar van zijn reis ontmoette hij beroemdheden en gaf hij een groot deel van zijn rijkdom weg aan behoeftige vrienden.

In 730 verbleef Li Bai op de Zhongnan berg bij de hoofdstad Chang”an (Xi”an), en probeerde een positie te verwerven, maar slaagde daar niet in. Hij voer de Gele Rivier af, stopte bij Luoyang, en bezocht Taiyuan alvorens naar huis te gaan. In 735 was Li Bai in Shanxi, waar hij tussenbeide kwam in een krijgsraad tegen Guo Ziyi, die later, nadat hij één van de top Tang generaals was geworden, de gunst moest terugbetalen tijdens de An Shi onlusten. In 740 was hij misschien naar Shandong verhuisd. Het was in die tijd dat hij in Shandong lid werd van de groep die bekend stond als de “Zes Idielen van de Bamboe Beek”, een informele groep die zich toelegde op literatuur en wijn. Hij zwierf rond in het gebied van Zhejiang en Jiangsu en sloot uiteindelijk vriendschap met een beroemde Taoïstische priester, Wu Yun. In 742 werd Wu Yun door de keizer ontboden aan het keizerlijk hof, waar zijn lof voor Li Bai groot was.

Lees ook: biografieen – Hippocrates van Kos

In Chang”an

Wu Yun”s lofprijzing van Li Bai bracht Keizer Xuanzong (geboren als Li Longji en ook bekend als Keizer Minghuang) ertoe Li naar het hof in Chang”an te roepen. Li”s persoonlijkheid fascineerde zowel de aristocraten als het gewone volk, waaronder een andere taoïst (en dichter), He Zhizhang, die hem de bijnaam de “Onsterfelijke verbannen uit de Hemel” gaf. Na een eerste audiëntie, waarbij Li Bai werd ondervraagd over zijn politieke opvattingen, was de keizer zo onder de indruk dat hij een groot banket ter ere van hem organiseerde. Bij dit banket zou de Keizer hem zelfs zo gunstig gezind zijn geweest dat hij persoonlijk zijn soep voor hem gekruid had.

Keizer Xuanzong nam hem in dienst als vertaler, omdat Li Bai tenminste één niet-Chinese taal kende. Ming Huang gaf hem uiteindelijk een post aan de Hanlin Academie, die diende om wetenschappelijke expertise en poëzie voor de keizer te leveren.

Wanneer de keizer Li Bai naar het paleis liet komen, was hij vaak dronken, maar heel goed in staat om ter plaatse op te treden.

Li Bai schreef verschillende gedichten over de keizer”s mooie en geliefde Yang Guifei, de favoriete koninklijke gemalin. Een verhaal, waarschijnlijk apocrief, doet de ronde over Li Bai in deze periode. Op een keer had Li Bai, toen hij dronken was, zijn laarzen vuil gemaakt, en Gao Lishi, de politiek machtigste eunuch in het paleis, werd gevraagd te helpen bij het verwijderen ervan, in het bijzijn van de keizer. Gao nam aanstoot aan het feit dat hij gevraagd werd deze onbeduidende dienst te verrichten, en wist later Yang Guifei over te halen aanstoot te nemen aan Li”s gedichten over haar. Op aandringen van Yang Guifei en Gao Lishi stuurde Xuanzong Li Bai met tegenzin, maar beleefd, en met grote geschenken van goud en zilver, weg van het koninklijk hof. Na het hof verlaten te hebben, werd Li Bai officieel een Taoïst. Hij vestigde zich in Shandong, maar zwierf de volgende tien jaar over de hele wereld rond en schreef gedichten. Li Bai woonde en schreef gedichten in Bishan (of Bi Mountain (碧山), vandaag Baizhao Mountain (白兆山)) in Yandian, Hubei. De Bi Berg (碧山) in het gedicht Vraag en antwoord onder de bergen (山中问答 Shanzhong Wenda) verwijst naar deze berg.

Lees ook: beschavingen – Heilige Roomse Rijk

Ontmoeting met Du Fu

Hij ontmoette Du Fu in de herfst van 744, toen zij een eenpersoonskamer deelden en samen verschillende activiteiten ondernamen, zoals reizen, jagen, wijn en poëzie, en zo een hechte en blijvende vriendschap sloten. Het jaar daarop ontmoetten zij elkaar opnieuw. Dit waren de enige gelegenheden waarop zij elkaar in levende lijve ontmoetten, hoewel zij een relatie bleven onderhouden door middel van poëzie. Dit blijkt uit de tientallen gedichten van Du Fu aan of over Li Bai die bewaard zijn gebleven, en het gedicht van Li Bai aan Du Fu dat bewaard is gebleven.

Lees ook: geschiedenis – Entente cordiale

Oorlog en ballingschap

Eind 755 braken de door de rebellengeneraal An Lushan aangestichte onlusten uit over het land. De Keizer vluchtte uiteindelijk naar Sichuan en deed afstand van de troon. Tijdens de verwarring riep de kroonprins zich opportuun uit tot keizer en hoofd van de regering. De An Shi onlusten gingen door (zoals ze later werden genoemd, omdat ze voortduurden na de dood van hun aanstichter, voortgezet door Shi Siming en anderen). Li Bai werd stafadviseur van prins Yong, een van de zonen van Ming Huang (keizer Xuanzong), die ver van de top van de eerstgeboortelijst stond, maar na de troonsafstand van Xuanzong, in 756, als generaal werd aangewezen om de keizerlijke macht te delen.

Nog voordat de externe vijanden van het keizerrijk waren verslagen, gingen de twee broers echter met hun legers de strijd met elkaar aan. Na de nederlaag van de troepen van de prins door zijn broer, de nieuwe keizer, in 757, ontsnapte Li Bai, maar werd later gevangen genomen, gevangen gezet in Jiujiang en ter dood veroordeeld. De beroemde en machtige legergeneraal Guo Ziyi en anderen kwamen tussenbeide; Guo Ziyi was precies de persoon die Li Bai een paar decennia eerder van de krijgsraad had gered. Zijn vrouw, mevrouw Zong, en anderen (zoals Song Ruosi) schreven petities voor clementie. Toen Generaal Guo Ziyi aanbood zijn officiële rang te ruilen voor het leven van Li Bai, werd Li Bai”s doodvonnis omgezet in ballingschap: hij werd overgebracht naar Yelang. Yelang (in wat nu Guizhou is) lag in het afgelegen uiterste zuidwesten van het keizerrijk, en werd beschouwd als buiten de belangrijkste sfeer van de Chinese beschaving en cultuur. Li Bai ging zonder haast naar Yelang, stopte voor langdurige sociale bezoeken (soms maandenlang), en schreef onderweg gedichten, en liet gedetailleerde beschrijvingen van zijn reis na voor het nageslacht. Het bericht van een keizerlijk pardon, waarbij Li Bai werd teruggeroepen, bereikte hem nog voordat hij in de buurt van Yelang was gekomen. Hij was nog maar tot Wushan gekomen, toen het nieuws van zijn gratie hem in 759 bereikte.

Lees ook: geschiedenis – Delische Bond

Terugreis en andere reizen

Toen Li het nieuws van zijn keizerlijk respijt ontving, keerde hij terug langs de rivier naar Jiangxi, en passeerde onderweg Baidicheng, in de prefectuur Kuizhou, waar hij zich nog steeds vermaakte met eten, wijn, goed gezelschap en het schrijven van gedichten; zijn gedicht “Vertrokken uit Baidi in de ochtend” beschrijft deze fase van zijn reis, en ook het poëtisch bespotten van zijn vijanden en tegenstanders, wat geïmpliceerd wordt door zijn gebruik van beeldspraak van apen. Hoewel Li zijn zwervend bestaan niet staakte, beperkte hij zich daarna over het algemeen tot Nanjing en de twee Anhui-steden Xuancheng en Li Yang (in het huidige district Zhao). Zijn gedichten uit deze tijd omvatten natuurgedichten en gedichten van sociaal-politiek protest. Uiteindelijk, in 762, werd Li”s verwant Li Yangbing magistraat van Dangtu, en Li Bai ging daar bij hem logeren. Intussen stierven Suzong en Xuanzong beiden binnen korte tijd, en China kreeg een nieuwe keizer. Ook was China verwikkeld in hernieuwde pogingen om verdere militaire onlusten als gevolg van de Anshi-opstanden te onderdrukken, en Li bood zich aan als lid van de generale staf van de Chinese bevelhebber Li Guangbi. Op 61-jarige leeftijd werd Li echter ernstig ziek, en zijn gezondheid liet hem niet meer toe dit plan uit te voeren.

Lees ook: biografieen – Æthelberht van Wessex

Dood

De nieuwe keizer Daizong benoemde Li Bai in 762 tot griffier van het bureau van de linker commandant. Tegen de tijd dat het keizerlijk edict in Dangtu, Anhui aankwam, was Li Bai echter al dood.

Er bestaat een lange en soms fantasievolle overlevering over zijn dood, uit onzekere Chinese bronnen, dat Li Bai verdronk nadat hij van zijn boot was gevallen op een dag dat hij erg dronken was geworden toen hij de weerspiegeling van de maan in de Yangtze trachtte te omhelzen, iets wat later door Herbert Giles werd geloofd. De werkelijke oorzaak schijnt echter natuurlijk genoeg te zijn geweest, hoewel misschien verband houdend met zijn harde levensstijl. Niettemin heeft de legende een plaats in de Chinese cultuur.

Een gedenkteken van Li Bai ligt net ten westen van Ma”anshan.

Lees ook: biografieen – Herman Willem Daendels

Kalligrafie

Li Bai was ook een bekwaam kalligraaf, hoewel er slechts één kalligrafisch werk van hem in zijn eigen handschrift bewaard is gebleven. Het werk is getiteld Shàng yáng tái (Going Up To Sun Terrace), een 38,1 bij 28,5 centimeter (15,0 in × 11,2 in) lange rol (met latere toevoeging van een titel geschreven door keizer Huizong van Song en een postscriptum toegevoegd door de keizer Qianlong zelf); de kalligrafie bevindt zich in het Palace Museum in Beijing, China.

Teksten overleven en redigeren

Zelfs Li Bai en Du Fu, de twee beroemdste en meest uitvoerig uitgegeven Tang-dichters, werden getroffen door de vernietiging van de keizerlijke Tang-bibliotheken en het verlies van vele privé-collecties in de perioden van onrust (An Lushan Rebellion en Huang Chao Rebellion). Hoewel veel van Li Bai”s gedichten bewaard zijn gebleven, zijn er nog meer verloren gegaan en is het moeilijk om variante teksten te vinden. Een van de eerste pogingen om Li Bai”s werk te bewerken was door zijn verwant Li Yangbing, de magistraat van Dangtu, bij wie hij in zijn laatste jaren verbleef en aan wie hij zijn manuscripten toevertrouwde. De meest betrouwbare teksten staan echter niet noodzakelijkerwijs in de vroegste edities. Geleerden uit de Song-dynastie hebben verschillende edities van zijn poëzie gemaakt, maar het duurde tot de Qing-dynastie voordat verzamelingen als de Quan Tangshi (Complete Tang Gedichten) de meest uitgebreide studies maakten van de toen overgeleverde teksten.

Critici hebben zich geconcentreerd op Li Bai”s sterke gevoel voor de continuïteit van de poëtische traditie, zijn verheerlijking van alcoholische dranken (en, inderdaad, openlijke viering van dronkenschap), zijn gebruik van persona, de fantastische uitersten van sommige van zijn beelden, zijn beheersing van de formele poëtische regels – en zijn vermogen om dit alles te combineren met een schijnbaar moeiteloze virtuositeit om onnavolgbare poëzie te produceren. Andere thema”s in Li”s poëzie, vooral in de 20e eeuw, zijn sympathie voor het gewone volk en antipathie tegen nodeloze oorlogen (zelfs wanneer die door de keizer zelf gevoerd worden).

Lees ook: biografieen – John Cassavetes

Poëtische traditie

Li Bai had een sterk gevoel deel uit te maken van een poëtische traditie. Het “genie” van Li Bai, aldus een recent verslag, “ligt tegelijkertijd in zijn totale beheersing van de literaire traditie voor hem en zijn vindingrijkheid in het buigen (zonder te breken) ervan om een uniek persoonlijk idioom te ontdekken…” Burton Watson, die hem vergelijkt met Du Fu, zegt dat Li”s poëzie “in wezen achterwaarts gericht is, dat zij meer een herleving en vervulling van beloften en glorie uit het verleden vertegenwoordigt dan een uitstapje naar de toekomst”. Watson voegt er als bewijs aan toe dat van alle gedichten die aan Li Bai worden toegeschreven, ongeveer een zesde de vorm heeft van yuefu, of, met andere woorden, bewerkte teksten van traditionele volksballaden. Als verder bewijs voert Watson het bestaan aan van een verzameling van negenenvijftig gedichten van Li Bai, getiteld Gu Feng, of In the Old Manner, die ten dele een eerbetoon is aan de poëzie van de Han en Wei dynastieën. Zijn bewondering voor bepaalde dichters blijkt ook uit specifieke toespelingen, bijvoorbeeld op Qu Yuan of Tao Yuanming, en soms bij naam, bijvoorbeeld Du Fu.

Een meer algemene waardering voor de geschiedenis toont Li Bai in zijn gedichten van het huaigu-genre, of meditaties over het verleden, waarin naar aanleiding van “een van de eeuwige thema”s van de Chinese poëzie”, “de dichter de ruïnes van vergane glorie overdenkt”.

Rapt met wijn en maan

John C. H. Wu merkte op dat “hoewel sommigen misschien meer wijn hebben gedronken dan Li, niemand meer gedichten over wijn heeft geschreven”. Klassieke Chinese dichters werden vaak geassocieerd met het drinken van wijn, en Li Bai maakte deel uit van de groep Chinese geleerden in Chang”an die zijn collega-dichter Du Fu de “Acht Onsterfelijken van de Wijnbeker” noemde. De Chinezen vonden over het algemeen matig gebruik van alcohol niet immoreel of ongezond. James J. Y Liu merkt op dat zui in de poëzie “niet hetzelfde betekent als ”dronken”, ”bedwelmd”, of ”beschonken”, maar eerder betekent dat men geestelijk wordt weggevoerd van zijn normale preoccupaties …” Liu vertaalt zui als “verrukt van wijn”. De “Acht Onsterfelijken” dronken echter in ongewone mate, hoewel ze nog steeds als aangename excentriekelingen werden beschouwd.vroeg alle Chinese dichters de geneugten van wijn, maar geen enkele zo onvermoeibaar en met zo”n noot van oprechte overtuiging als Li

Een van Li Bai”s beroemdste gedichten is “Wakker worden uit dronkenschap op een lentedag” (春日醉起言志). Arthur Waley vertaalde het als volgt:

Wakker worden uit dronkenschap op een lentedag (春日醉起言志)處世若大夢, Het leven in de wereld is maar een grote droom;胡爲勞其生. Ik zal het niet bederven door enige arbeid of zorg.所以終日醉, Zo zeggende, was ik de hele dag dronken,頹然臥前楹. Hulpeloos liggend op de veranda voor mijn deur.覺來盼庭前, Toen ik wakker werd, knipperde ik naar de tuin-gazon;一鳥花間鳴. Een eenzame vogel zong tussen de bloemen. Ik vroeg me af of het een natte of een mooie dag was geweest. De lentewind vertelde het mangovogeltje.感之欲嘆息, ontroerd door zijn lied begon ik al snel te zuchten,對酒還自傾. En toen er wijn was, vulde ik mijn eigen beker.浩歌待明月, Wild zingend wachtte ik tot de maan opkwam;曲盡已忘情. Toen mijn lied voorbij was, waren al mijn zintuigen verdwenen.

Fantastische beelden

Een belangrijk kenmerk van de poëzie van Li Bai “is de fantasie en de noot van kinderlijke verwondering en speelsheid die er zoveel van doordringen”. Burton Watson schrijft dit toe aan een fascinatie voor de taoïstische priester, taoïstische kluizenaars die alchemie en verzaking beoefenden in de bergen, met het doel xian te worden, oftewel onsterfelijke wezens. Er zit een sterk taoïstisch element in zijn werk, zowel in de gevoelens die hij uitdrukt als in zijn spontane toon, en “veel van zijn gedichten gaan over bergen, vaak beschrijvingen van beklimmingen die halverwege overgaan in reizen van de verbeelding, overgaand van feitelijke berglandschappen naar visioenen van natuurgoden, onsterfelijken, en ”jade maagden” uit de taoïstische overlevering”. Watson ziet dit als een andere bevestiging van Li Bai”s affiniteit met het verleden, en een continuïteit met de tradities van de Chuci en de vroege fu. Watson vindt dat dit “element van fantasie” ten grondslag ligt aan Li Bai”s gebruik van hyperbool en de “speelse personificaties” van bergen en hemelse objecten.

Nostalgie

De criticus James J.Y. Liu merkt op “Chinese dichters lijken voortdurend hun ballingschap te betreuren en naar huis terug te verlangen. Dit lijkt misschien sentimenteel voor Westerse lezers, maar men moet de uitgestrektheid van China niet vergeten, de communicatieproblemen… het scherpe contrast tussen het zeer gecultiveerde leven in de grote steden en de barre omstandigheden in de afgelegen gebieden van het land, en het belang van familie…” Het is niet verwonderlijk, concludeert hij, dat nostalgie een “constant, en dus conventioneel, thema in de Chinese poëzie” is geworden.

Liu geeft als goed voorbeeld Li”s gedicht “A Quiet Night Thought” (ook vertaald als “Contemplating Moonlight”), dat in China vaak door schoolkinderen wordt geleerd. In slechts 20 woorden gebruikt het gedicht het levendige maanlicht en de vorst om het gevoel van heimwee over te brengen. Deze vertaling is van Yang Xianyi en Dai Naidie:

Gedachten in de Stille Nacht (静夜思)床前明月光， Naast mijn bed een poel van licht-疑是地上霜， Is het rijp op de grond? 舉頭望明月， Ik hef mijn ogen op en zie de maan, 低頭思故鄉。 Ik laat mijn gezicht zakken en denk aan thuis.

Lees ook: biografieen – Hilaire Belloc

Gebruik van persona

Li Bai schreef ook een aantal gedichten vanuit verschillende gezichtspunten, waaronder de personages van vrouwen. Hij schreef bijvoorbeeld verschillende gedichten in de Zi Ye, of “Lady Midnight” stijl, en ook Han volksballade-stijl gedichten.

Lees ook: biografieen – Salvador Dalí

Technische virtuositeit

Li Bai staat bekend om de technische virtuositeit van zijn poëzie en het meesterschap van zijn verzen. Wat de poëtische vorm betreft, “zijn de critici het er in het algemeen over eens dat Li geen significante vernieuwingen bracht … Ook qua thema en inhoud valt zijn poëzie minder op door de nieuwe elementen die zij introduceert dan door de vaardigheid waarmee hij de oude opfleurt”.

Burton Watson geeft commentaar op Li Bai”s beroemde gedicht, dat hij vertaalt als “Breng de wijn”: “zoals zoveel van Li”s werk, heeft het een gratie en moeiteloze waardigheid die het op de een of andere manier dwingender maken dan eerdere behandelingen van hetzelfde.”

Li Bai”s yuefu gedichten zijn door de geleerde en schrijver Hu Yinglin uit de Ming-dynastie de grootste aller tijden genoemd.

Li Bai blonk vooral uit in de Gushi vorm, of “oude stijl” gedichten, een dichtvorm die een grote mate van vrijheid toestaat wat betreft vorm en inhoud van het werk. Een voorbeeld is zijn gedicht “蜀道難”, door Witter Bynner vertaald als “Harde wegen in Shu”. Shu is een poëtische term voor Sichuan, de vluchtplaats die keizer Xuanzong overwoog te ontvluchten om te ontkomen aan de naderende troepen van de rebellengeneraal An Lushan. Watson merkt op dat dit gedicht, “regels gebruikt die in lengte variëren van vier tot elf karakters, waarbij de vorm van de regels door hun onregelmatigheid de grillige pieken en hobbelige bergwegen van Sichuan suggereren die in het gedicht worden afgebeeld”.

Li Bai stond ook bekend als een meester van de jueju, of het knipvers. De dichter uit de Ming-dynastie Li Pan Long dacht dat Li Bai de grootste jueju meester van de Tang dynastie was.

Li Bai stond bekend om zijn beheersing van het lüshi, of “geregelde vers”, de formeel meest veeleisende versvorm van die tijd. Watson merkt echter op dat zijn gedicht “Seeing a Friend Off” “unusual in that it violates the rule that the two middle couplets … must obs obs obsal verbal parallelism” was, eraan toevoegend dat Chinese critici dit soort overtredingen verontschuldigden in het geval van een genie als Li.

Lees ook: biografieen – Antonio Canova

In het Oosten

De poëzie van Li Bai was enorm invloedrijk in zijn eigen tijd, maar ook voor de volgende generaties in China. Van jongs af aan werd hij gekoppeld aan Du Fu. De recente Paula Varsano merkt op dat “zij in de literaire verbeelding de twee grootste dichters van Tang of zelfs van China waren, en dat nog steeds zijn”. Toch merkt ze op dat “wat we terecht het ”Li-Du debat” kunnen noemen, is blijven bestaan. De termen van dit debat zijn zo diep geworteld geraakt in het kritische discours rond deze twee dichters dat bijna elke karakterisering van de een impliciet kritiek op de ander inhield”. Li”s invloed heeft zich ook doen gelden in het onmiddellijke geografische gebied van de Chinese culturele invloed, door in Japan bekend te staan als Ri Haku. Deze invloed duurt tot op de dag van vandaag voort. Voorbeelden variëren van poëzie tot schilderkunst en literatuur.

Tijdens zijn leven, tijdens zijn vele omzwervingen en aan het hof in Chang”an, ontmoette en scheidde hij van verschillende eigentijdse dichters. Deze ontmoetingen en scheidingen waren typische gelegenheden voor verzen in de traditie van de geletterde Chinezen van die tijd, een uitstekend voorbeeld is zijn relatie met Du Fu.

Na zijn leven bleef zijn invloed groeien. Zo”n vier eeuwen later, tijdens de Song dynastie, schreef de dichter Yang Wanli een heel gedicht in dezelfde gushi, of oude-stijl dichtvorm, dat soms vertaald wordt met “Drinking Alone Beneath the Moon” (Alleen onder de maan drinken), en zinspeelde hij erop (en op twee andere gedichten van Li Bai).

In de 20e eeuw beïnvloedde Li Bai zelfs de poëzie van Mao Zedong.

In China is zijn gedicht “Stille nachtgedachten”, waarin de nostalgie van een reiziger die van huis weg is tot uiting komt, op grote schaal “gememoriseerd door schoolkinderen en geciteerd door volwassenen”.

Hij wordt soms vereerd als een onsterfelijke in de Chinese volksreligie en wordt ook beschouwd als een godheid in de Vietnamese Cao Dai-religie.

In het Westen

De Zwitserse componist Volkmar Andreae componeerde acht gedichten als Li-Tai-Pe: Acht Chinese liederen voor tenor en orkest, op. 37. De Amerikaanse componist Harry Partch baseerde zijn Seventeen Lyrics by Li Po voor intonerende stem en aangepaste altviool (een instrument dat Partch zelf had uitgevonden) op teksten in The Works of Li Po, the Chinese Poet vertaald door Shigeyoshi Obata. In Brazilië nam de liedjesschrijver Beto Furquim een muzikale zetting van het gedicht “Jing Ye Si” op in zijn album “Muito Prazer”.

Li Bai is invloedrijk in het Westen, mede door Ezra Pound”s versies van enkele van zijn gedichten in de bundel Cathay, (Pound vertaalde zijn naam volgens de Japanse manier als “Rihaku”). Li Bai”s omgang met de natuur, vriendschap, zijn liefde voor wijn en zijn scherpe observaties van het leven vormen de basis van zijn populairdere gedichten. Sommige, zoals Changgan xing (door Ezra Pound vertaald als “The River Merchant”s Wife: A Letter”), beschrijven de ontberingen of emoties van gewone mensen. Een voorbeeld van de liberale, maar poëtisch invloedrijke, vertalingen, of bewerkingen, van Japanse versies van zijn gedichten, grotendeels gebaseerd op het werk van Ernest Fenollosa en de professoren Mori en Ariga.

Gustav Mahler verwerkte vier van Li Bai”s werken in zijn symfonische liederencyclus Das Lied von der Erde. Deze waren ontleend aan vrije Duitse vertalingen van Hans Bethge, gepubliceerd in een bloemlezing Die chinesische Flöte (De Chinese Fluit), Bethge baseerde zijn versies op de bundel Chinesische Lyrik van Hans Heilmann (1905). Heilmann werkte op basis van baanbrekende 19de-eeuwse vertalingen in het Frans: drie van de Markies d”Hervey-Saint-Denys en één (slechts in de verte verwant aan de Chinese) van Judith Gautier. Mahler veranderde vrijelijk Bethge”s tekst.

De poëzie van Li Bai kan gezien worden als een invloed op de schrijver van de Beat Generation Gary Snyder tijdens Snyder”s jaren van studie van de Aziatische Cultuur en Zen. Li Bai”s stijl van beschrijvend schrijven droeg bij aan de diversiteit binnen de Beat schrijfstijl.

De poëzie van Li Bai werd in Europa geïntroduceerd door Jean Joseph Marie Amiot, een Jezuïtische missionaris in Peking, in zijn Portraits des Célèbres Chinois, gepubliceerd in de serie Mémoires concernant l”histoire, les sciences, les arts, les mœurs, les usages, &c. des Chinois, par les missionnaires de Pekin. (1776-1797). Verdere vertalingen in het Frans werden gepubliceerd door Marquis d”Hervey de Saint-Denys in zijn Poésies de l”Époque des Thang uit 1862.

Joseph Edkins las een artikel, “On Li Tai-po”, voor aan de Peking Oriental Society in 1888, dat vervolgens werd gepubliceerd in het tijdschrift van die vereniging. De vroege sinoloog Herbert Allen Giles nam vertalingen van Li Bai op in zijn publicatie Chinese Poetry in English Verse uit 1898, en opnieuw in zijn History of Chinese Literature (1901). De derde vroege vertaler in het Engels was L. Cranmer-Byng (1872-1945). Zijn Lute of Jade: Being Selections from the Classical Poets of China (1909) en A Feast of Lanterns (1916) bevatten beide Li”s poëzie.

Overnames van Li Bai”s poëzie in modernistische Engelse poëzie waren invloedrijk via Ezra Pound in Cathay (1915) en Amy Lowell in Fir-Flower Tablets (1921). Geen van beiden werkte rechtstreeks vanuit het Chinees: Pound baseerde zich op min of meer letterlijke, woord voor woord, hoewel niet erg nauwkeurig, vertalingen van Ernest Fenollosa en wat Pound de “ontcijferingen” van de professoren Mori en Ariga noemde; Lowell op die van Florence Ayscough. Witter Bynner nam met de hulp van Kiang Kang-hu verschillende gedichten van Li op in The Jade Mountain (1939). Hoewel Li niet zijn favoriete dichter was, vertaalde Arthur Waley een paar van zijn gedichten in het Engels voor de Asiatic Review, en nam ze op in zijn More Translations from the Chinese. Shigeyoshi Obata beweerde in zijn The Works of Li Po uit 1922 dat hij “de eerste poging ooit had ondernomen om één enkele Chinese dichter exclusief in één boek te behandelen, met als doel hem aan de Engelssprekende wereld voor te stellen. Een vertaling van Li Bai”s gedicht Green Moss door de dichter William Carlos Williams werd als brief naar de Chinees-Amerikaanse dichter David Rafael Wang gestuurd, waarbij Williams werd gezien als iemand met een vergelijkbare toon als Pound.

Li Bai werd een favoriet onder vertalers vanwege zijn rechttoe rechtaan en schijnbaar eenvoudige stijl. Latere vertalingen zijn te talrijk om hier te bespreken, maar een uitgebreide selectie van Li”s gedichten, vertaald door verschillende vertalers, is opgenomen in John Minford en Joseph S. M. Lau, Classical Chinese Literature (2000)

Lees ook: gevechten – Pausanias (schrijver)

Voorbeeldvertaling

Een van de bekendste gedichten van Li Bai en een goed voorbeeld van zijn schrijverschap is zijn Drinking Alone by Moonlight (月下獨酌, pinyin: Yuè Xià Dú Zhuó), dat door verschillende auteurs in het Engels is vertaald, waaronder deze vertaling, door Arthur Waley:

Een beker wijn, onder de bloeiende bomen;獨酌無相親。 Ik drink alleen, want er is geen vriend in de buurt.舉杯邀明月。 Terwijl ik mijn beker ophef, wenk ik de heldere maan,對影成三人。 Want hij, met mijn schaduw, zal drie mannen maken. De maan, helaas, is geen drinker van wijn;影徒隨我身。 M”n schaduw sluipt lusteloos aan m”n zijde rond. Maar met de maan als vriend en de schaduw als slaaf, moet ik vrolijk zijn voor de lente voorbij is. Op de liederen die ik zing flikkert de maan haar stralen; in de dans die ik weef raakt mijn schaduw verstrikt en breekt. Toen we nuchter waren, deelden drie de pret. Nu zijn we dronken, ieder gaat zijns weegs.永結無情遊。 Mogen we nog lang ons vreemde, levenloze feest delen,相期邈雲漢。 En elkaar eindelijk ontmoeten op de Wolkenrivier van de hemel.

(Opmerking: de “Bewolkte Rivier van de hemel” verwijst naar de Melkweg)

Om het gedicht in het Chinees voorgelezen te horen en een andere vertaling te zien, ga naar Grote Tang Dichters: Li Bo (701-762) “Drinking Alone under the Moon” Asia For Educators (Columbia University)

Lees ook: biografieen – Jan van Bedford

Achtergrond en kritiek

Online vertalingen (sommige met origineel Chinees, uitspraak, en letterlijke vertaling):

Bronnen