Edykt z Alhambry

Dimitris Stamatios | 29 września, 2022

Streszczenie

Dekret z Alhambry (hiszp. Decreto de la Alhambra, Edicto de Granada) był edyktem wydanym 31 marca 1492 roku przez połączonych katolickich monarchów Hiszpanii (Izabelę I Kastylijską i Ferdynanda II Aragońskiego) nakazującym wydalenie praktykujących Żydów z Korony Kastylii i Aragonii oraz jej terytoriów i posiadłości do 31 lipca tego roku. Podstawowym celem było wyeliminowanie wpływu praktykujących Żydów na liczną, niegdyś żydowską ludność Hiszpanii, nawróconą na chrześcijaństwo, aby ta ostatnia i jej potomkowie nie powrócili do judaizmu. Ponad połowa hiszpańskich Żydów nawróciła się w wyniku prześladowań religijnych i pogromów, które miały miejsce w 1391 roku. Z powodu ciągłych ataków do 1415 r. nawróciło się jeszcze około 50 000 osób. Wielu pozostałych zdecydowało się na konwersję, aby uniknąć wypędzenia. W wyniku dekretu z Alhambry i prześladowań w latach poprzedzających wypędzenie, z szacowanej na 300.000 populacji hiszpańskich Żydów, łącznie ponad 200.000 przeszło na katolicyzm, by pozostać w Hiszpanii, a od 40.000 do 100.000 pozostało Żydami i zostało wypędzonych. Nieznana liczba wypędzonych w końcu uległa presji życia na wygnaniu z dala od dawnych żydowskich krewnych i sieci w Hiszpanii, i tak przeszła na katolicyzm, by móc powrócić w latach po wypędzeniu.:17

Edykt ten został formalnie i symbolicznie odwołany 16 grudnia 1968 roku, po zakończeniu Soboru Watykańskiego II. Było to całe stulecie po tym, jak Żydzi otwarcie praktykowali swoją religię w Hiszpanii, a synagogi stały się ponownie legalnymi miejscami kultu na mocy hiszpańskich ustaw o wolności religijnej.

W 1924 roku reżim Primo de Rivery przyznał hiszpańskie obywatelstwo całej sefardyjskiej diasporze żydowskiej. W 2014 roku rząd Hiszpanii uchwalił prawo zezwalające na podwójne obywatelstwo potomkom Żydów, którzy się o nie ubiegają, aby „zrekompensować haniebne wydarzenia z przeszłości kraju.” Tak więc Żydzi sefardyjscy, którzy mogą udowodnić, że są potomkami tych Żydów wypędzonych z Hiszpanii z powodu dekretu o Alhambrze, mogą „stać się Hiszpanami bez opuszczania domu lub rezygnacji z obecnego obywatelstwa.”

Do końca VIII wieku siły muzułmańskie podbiły i zasiedliły większość Półwyspu Iberyjskiego. Zgodnie z prawem islamskim Żydzi, którzy żyli w tym regionie co najmniej od czasów rzymskich, byli uważani za „ludzi księgi”, co stanowiło status chroniony. W porównaniu z represyjną polityką królestwa Wizygotów, którzy począwszy od VI wieku uchwalili serię antyżydowskich ustaw, które zakończyły się przymusową konwersją i zniewoleniem, tolerancja muzułmańskich władców Al-Andalus pozwoliła społecznościom żydowskim rozkwitnąć. Żydowscy kupcy mogli swobodnie handlować w całym świecie islamskim, co pozwoliło im rozkwitnąć i uczyniło z żydowskich enklaw w muzułmańskich miastach iberyjskich wielkie centra nauki i handlu. Doprowadziło to do rozkwitu kultury żydowskiej, ponieważ żydowscy uczeni byli w stanie zdobyć przychylność na muzułmańskich dworach jako wykwalifikowani lekarze, dyplomaci, tłumacze i poeci. Chociaż Żydzi nigdy nie cieszyli się równym statusem z muzułmanami, w niektórych Taifach, takich jak Granada, żydowscy mężczyźni byli mianowani na bardzo wysokie urzędy, w tym Wielkiego Wezyra.

Rekonkwista, czyli stopniowe podbijanie muzułmańskiej Iberii przez chrześcijańskie królestwa na północy, była podyktowana silną motywacją religijną: chęcią odzyskania Iberii dla chrześcijaństwa po podboju Hispanii przez Umajjadów wieki wcześniej. Do XIV wieku większość Półwyspu Iberyjskiego (dzisiejsza Hiszpania i Portugalia) została podbita przez chrześcijańskie królestwa Kastylii, Aragonii, Leónu, Galicji, Nawarry i Portugalii.

Podczas podboju chrześcijańskiego, muzułmańskie królestwa w Hiszpanii stały się mniej przyjazne dla dhimmi. Pod koniec XII wieku muzułmanie w Al-Andalus zaprosili fanatyczną dynastię Almohadów z Afryki Północnej, aby wypchnąć chrześcijan z powrotem na północ. Po zdobyciu kontroli nad Półwyspem Iberyjskim, Almohadowie zaoferowali Sefardyjczykom wybór pomiędzy wypędzeniem, konwersją i śmiercią. Wielu Żydów uciekło do innych części świata muzułmańskiego, a także do królestw chrześcijańskich, które początkowo przyjęły ich z radością. W chrześcijańskiej Hiszpanii Żydzi funkcjonowali jako dworzanie, urzędnicy państwowi, kupcy i handlarze pieniędzmi. Dlatego społeczność żydowska była zarówno użyteczna dla klas rządzących, jak i w pewnym stopniu przez nie chroniona.

W miarę zbliżania się rekonkwisty jawna wrogość wobec Żydów w chrześcijańskiej Hiszpanii stawała się coraz wyraźniejsza, znajdując wyraz w brutalnych epizodach przemocy i ucisku. Na początku XIV wieku chrześcijańscy królowie starali się udowodnić swoją pobożność, zezwalając duchownym na poddawanie ludności żydowskiej przymusowym kazaniom i dysputom. Bardziej śmiertelne ataki przyszły w późniejszym okresie wieku ze strony tłumów rozwścieczonych katolików, prowadzonych przez popularnych kaznodziejów, którzy szturmowali dzielnicę żydowską, niszczyli synagogi i włamywali się do domów, zmuszając mieszkańców do wyboru między nawróceniem a śmiercią. Tysiące Żydów próbowało uciec przed tymi atakami, przechodząc na chrześcijaństwo. Ci żydowscy konwertyci byli powszechnie nazywani conversos, nowymi chrześcijanami lub marranos; te dwa ostatnie określenia były używane jako obelgi. Na początku konwersje te wydawały się skutecznym rozwiązaniem konfliktu kulturowego: wiele rodzin converso odniosło sukces społeczny i handlowy. Ale w końcu ich sukces sprawił, że nowi katolicy stali się niepopularni wśród swoich sąsiadów, w tym niektórych duchownych Kościoła i hiszpańskich arystokratów rywalizujących z nimi o wpływy w rodzinach królewskich. W połowie XV wieku żądania starych chrześcijan, by Kościół katolicki i monarchia odróżniały ich od conversos, doprowadziły do wprowadzenia pierwszych praw limpieza de sangre, które ograniczały możliwości konwertytów.

Podejrzenia chrześcijan spotęgował fakt, że niektóre z wymuszonych konwersji były niewątpliwie nieszczere. Niektórzy, choć nie wszyscy, conversos ze zrozumiałych względów postanowili uratować swoją pozycję społeczną i handlową lub życie, korzystając z jedynej dostępnej im opcji – chrztu i przyjęcia chrześcijaństwa – a jednocześnie prywatnie trzymali się swoich żydowskich praktyk i wiary. Niedawno nawrócone rodziny, które kontynuowały intermariację, były szczególnie postrzegane z podejrzliwością. Ci potajemni praktykujący są powszechnie nazywani krypto-Żydami lub marranos.

Istnienie krypto-Żydów było prowokacją dla świeckich i kościelnych przywódców, którzy już byli wrogo nastawieni do hiszpańskich Żydów. Ze swojej strony społeczność żydowska patrzyła na conversos ze współczuciem, ponieważ według prawa żydowskiego konwersja pod groźbą przemocy nie musi być uzasadniona. Chociaż Kościół katolicki również oficjalnie sprzeciwiał się przymusowej konwersji, według prawa kościelnego wszystkie chrzty były zgodne z prawem, a raz ochrzczeni konwertyci nie mogli powrócić do swojej poprzedniej religii. Niepewność co do szczerości żydowskich konwertytów dodawała paliwa do ognia antysemityzmu w XV-wiecznej Hiszpanii.

Przeczytaj także: biografie-pl – William Blake

Kontekst europejski

Od XIII do XVI wieku państwa europejskie wypędzały Żydów ze swoich terytoriów co najmniej piętnaście razy. Przed wypędzeniem z Hiszpanii, Żydzi zostali wypędzeni z Anglii w 1290 roku, kilkakrotnie z Francji w latach 1182-1354 oraz z niektórych państw niemieckich. Przypadek francuski jest typowy dla większości wypędzeń: niezależnie od tego, czy wypędzenie miało charakter lokalny, czy krajowy, Żydzi zwykle po kilku latach mogli powrócić. Po wypędzeniu z Hiszpanii nastąpiło co najmniej pięć wypędzeń z innych krajów europejskich, ale wypędzenie Żydów z Hiszpanii było zarówno największym tego rodzaju i, oficjalnie, najdłużej trwającym w historii Europy Zachodniej.

W ciągu czterystuletniego okresu, w którym większość z tych dekretów została wprowadzona w życie, przyczyny wypędzenia stopniowo się zmieniały. Początkowo wypędzenia Żydów (lub brak wypędzeń) były realizacją królewskich prerogatyw. Społeczności żydowskie w średniowiecznej Europie często były chronione przez monarchów i związane z nimi, ponieważ w systemie feudalnym Żydzi często byli jedynym pewnym źródłem podatków dla monarchy. Żydzi mieli reputację pożyczkodawców, ponieważ byli jedyną grupą społeczną, której wolno było pożyczać pieniądze z zyskiem, zgodnie z dominującą interpretacją Wulgaty (łacińskiego przekładu Biblii używanego w rzymskokatolickiej Europie Zachodniej jako oficjalny tekst), która zabraniała chrześcijanom pobierania odsetek od pożyczek. Żydzi stali się więc pożyczkodawcami i wierzycielami kupców, arystokratów, a nawet monarchów. Większość wypędzeń przed dekretem z Alhambry była związana z tą sytuacją finansową: aby zebrać dodatkowe pieniądze, monarcha nakładał na społeczność żydowską wysokie podatki, zmuszając Żydów do zaciągania pożyczek; następnie monarcha wypędzał Żydów; w momencie wypędzenia monarcha przejmował ich pozostałe wartościowe aktywa, w tym długi, jakie mieli wobec innych poddanych monarchy, a w niektórych przypadkach także wobec samego monarchy. Wypędzenie Żydów z Hiszpanii było więc innowacją nie tylko w skali, ale i w motywacji.

Przeczytaj także: historia-pl – Program Mercury

Ferdynand i Izabela

Wrogość wobec Żydów w Hiszpanii osiągnęła punkt kulminacyjny podczas panowania „katolickich monarchów”, Ferdynanda i Izabeli. Ich małżeństwo w 1469 roku, które tworzyło unię personalną koron Aragonii i Kastylii, z koordynacją polityki pomiędzy ich odrębnymi królestwami, doprowadziło w końcu do ostatecznego zjednoczenia Hiszpanii.

Chociaż ich początkowa polityka wobec Żydów była protekcyjna, Ferdynand i Izabela byli zaniepokojeni doniesieniami twierdzącymi, że większość żydowskich konwertytów na chrześcijaństwo była nieszczera w swojej konwersji. Jak wspomniano powyżej, niektóre twierdzenia, że conversos nadal praktykowali judaizm w tajemnicy (patrz kryptojudaizm) były prawdziwe, ale „starzy” chrześcijanie wyolbrzymiali skalę zjawiska. Twierdzono również, że Żydzi próbują wciągnąć conversos z powrotem do żydowskiej owczarni. W 1478 roku Ferdynand i Izabela złożyli formalny wniosek do Rzymu o utworzenie inkwizycji w Kastylii w celu zbadania tych i innych podejrzeń. W 1487 roku król Ferdynand promował ustanowienie hiszpańskich trybunałów inkwizycyjnych w Kastylii. W Koronie Aragonii została ona po raz pierwszy powołana w XIII wieku w celu zwalczania herezji albigensów. Jednak celem nowej inkwizycji było znalezienie i ukaranie conversos, którzy potajemnie praktykowali judaizm.

Problemy te ujawniły się podczas ostatecznego podboju Granady przez Ferdynanda i Izabelę. Niezależny islamski Emirat Granady był od 1238 r. państwem zależnym od Kastylii. Żydzi i conversos odegrali ważną rolę podczas tej kampanii, ponieważ mieli możliwość gromadzenia pieniędzy i zdobywania broni poprzez swoje rozległe sieci handlowe. Ten postrzegany wzrost wpływów żydowskich jeszcze bardziej rozwścieczył starych chrześcijan i wrogie elementy kleru. Wreszcie, w 1491 roku w ramach przygotowań do rychłego przejścia na terytorium Kastylii, Emir Muhammad XII i Królowa Kastylii podpisali Traktat o Granadzie, chroniący wolność religijną tamtejszych muzułmanów. Do 1492 roku Ferdynand i Izabela wygrali bitwę pod Granadą i zakończyli katolicką rekonkwistę Półwyspu Iberyjskiego z rąk sił islamskich. Jednak ludność żydowska wyszła z tej kampanii bardziej znienawidzona przez społeczeństwo i mniej przydatna dla monarchów.

Król i królowa wydali dekret o Alhambrze niecałe trzy miesiące po kapitulacji Granady. Chociaż Izabela była siłą sprawczą tej decyzji, jej mąż Ferdynand nie sprzeciwiał się jej. Fakt, że jej spowiednik właśnie zmienił się z tolerancyjnego Hernando de Talavera na bardzo nietolerancyjnego Francisco Jiménez de Cisneros sugeruje wzrost wrogości królewskiej wobec Żydów. Tekst dekretu oskarżał Żydów o próbę „obalenia świętej wiary katolickiej” poprzez próbę „odciągnięcia wiernych chrześcijan od ich przekonań”. Środki te nie były nowością w Europie.

Po uchwaleniu dekretu cała ludność żydowska w Hiszpanii miała tylko cztery miesiące na przejście na chrześcijaństwo lub opuszczenie kraju. Edykt obiecywał Żydom królewską ochronę i bezpieczeństwo na okres trzech miesięcy przed upływem terminu. Mieli oni prawo zabrać ze sobą swój dobytek, z wyłączeniem „złota lub srebra albo pieniędzy bitych lub innych rzeczy zakazanych przez prawa naszych królestw”. W praktyce jednak Żydzi musieli sprzedać wszystko, czego nie mogli przewieźć: swoją ziemię, domy i biblioteki, a przekształcenie ich bogactwa w bardziej przenośną formę okazało się trudne. Rynek w Hiszpanii był nasycony tymi dobrami, przez co ceny były sztucznie zaniżane na miesiące poprzedzające termin. W rezultacie duża część bogactwa społeczności żydowskiej pozostała w Hiszpanii. Karą dla każdego Żyda, który nie nawrócił się lub nie wyjechał w wyznaczonym terminie, była zbiorowa egzekucja.

Przeczytaj także: biografie-pl – Pete Maravich

Rozproszenie

Żydzi sefardyjscy migrowali do czterech głównych obszarów: Afryki Północnej, Imperium Osmańskiego, Portugalii i Włoch. Niektórzy hiszpańscy Żydzi, którzy wyemigrowali by uniknąć konwersji, rozproszyli się po regionie Afryki Północnej znanym jako Maghreb. Żydowscy uczeni i lekarze wśród poprzednich sefardyjskich imigrantów na tym obszarze ożywili społeczności żydowskie w Afryce Północnej. Jednakże w latach 90-tych XIV wieku, część świata śródziemnomorskiego, w tym Maroko, doświadczała poważnego głodu. W rezultacie wiele miast w Maroku odmówiło wpuszczenia hiszpańskich Żydów. Doprowadziło to do masowego głodu wśród uchodźców, a także sprawiło, że żydowscy uchodźcy stali się podatni na łupy niewolników, chociaż regionalny władca unieważnił wiele z tych sprzedaży w ciągu kilku lat. Duża liczba Żydów, którzy uciekli do Afryki Północnej, wróciła do Hiszpanii i nawróciła się. Żydzi, którzy pozostali w Afryce Północnej często mieszali się z już istniejącymi arabskimi lub berberyjskimi społecznościami, stając się przodkami marokańskich, algierskich, tunezyjskich i libijskich społeczności żydowskich.

Wielu hiszpańskich Żydów uciekło również do Imperium Osmańskiego, gdzie otrzymali schronienie. Sułtan Bayezid II z Imperium Osmańskiego, dowiedziawszy się o wypędzeniu Żydów z Hiszpanii, wysłał osmańską marynarkę wojenną, aby sprowadziła Żydów bezpiecznie na ziemie osmańskie, głównie do miast Thessaloniki (obecnie w Grecji) i İzmir (obecnie w Turcji). Wielu z tych Żydów osiedliło się również w innych częściach Bałkanów rządzonych przez Osmanów, takich jak tereny dzisiejszej Bułgarii, Serbii i Bośni. W odniesieniu do tego incydentu, Bayezid II rzekomo skomentował, „ci, którzy mówią, że Ferdynand i Izabela są mądrzy, są rzeczywiście głupcami; ponieważ daje mi, swojemu wrogowi, swój skarb narodowy, Żydów.”

Większość sefardimów wyemigrowała do Portugalii, gdzie zyskali tylko kilka lat wytchnienia od prześladowań. Około 600 rodzinom żydowskim pozwolono pozostać w Portugalii po wygórowanej łapówce, dopóki król portugalski nie rozpoczął negocjacji w sprawie poślubienia córki Ferdynanda i Izabeli. Złapany pomiędzy pragnieniem sojuszu z Hiszpanią a ekonomiczną zależnością od Żydów, Manuel I ogłosił społeczność żydowską w Portugalii (być może wtedy około 10% populacji tego kraju) chrześcijanami na mocy dekretu królewskiego, chyba że opuszczą oni kraj. W zamian obiecał, że inkwizycja nie przyjdzie do Portugalii przez 40 lat. Następnie pochwycił Żydów, którzy próbowali opuścić kraj i kazał ich przymusowo ochrzcić, po oddzieleniu ich od dzieci. Minęły lata, zanim Żydzi, którzy uciekli do Portugalii, otrzymali pozwolenie na emigrację. Kiedy zakaz został zniesiony, wielu z nich uciekło do Niderlandów lub Holandii.

Na przestrzeni dziejów uczeni podawali bardzo różne liczby Żydów wypędzonych z Hiszpanii. Jednakże liczba ta jest prawdopodobnie niższa niż 100 000 Żydów, którzy nie przeszli jeszcze na chrześcijaństwo w 1492 r., a być może nawet niższa niż 40 000. Takie liczby nie uwzględniają znacznej liczby Żydów, którzy powrócili do Hiszpanii z powodu wrogiego przyjęcia, jakie otrzymali w swoich krajach schronienia, zwłaszcza w Fes (Maroko). Sytuacja powracających została zalegalizowana rozporządzeniem z 10 listopada 1492 r., które ustalało, że władze cywilne i kościelne powinny być świadkami chrztu, a w przypadku, gdy zostali oni ochrzczeni przed przybyciem, wymagany był dowód i świadkowie chrztu. Ponadto wszelkie mienie mogło być odzyskane przez repatriantów po tej samej cenie, po jakiej zostało sprzedane. Podobnie postanowienie Rady Królewskiej z 24 października 1493 r. ustalało surowe sankcje dla tych, którzy oczerniali tych nowych chrześcijan obraźliwymi określeniami, takimi jak tornadizos.:115 W końcu katoliccy monarchowie troszczyli się o dusze swoich poddanych, a doktryna katolicka utrzymywała, że prześladowanie konwertytów usunie ważną zachętę do nawrócenia. Powroty są udokumentowane dopiero w 1499 roku.

Przeczytaj także: historia-pl – Masakra w Wassy

Konwersje

Większość hiszpańskiej ludności żydowskiej przeszła na chrześcijaństwo podczas fal prześladowań religijnych przed wydaniem dekretu – według Josepha Péreza było to łącznie 200 000 konwertytów. Głównym celem wydalenia praktykujących Żydów było zapewnienie szczerości konwersji tak dużej populacji. Spośród 100 000 Żydów, którzy pozostali wierni swojej wierze do 1492 roku, dodatkowa liczba zdecydowała się na konwersję i dołączenie do społeczności converso, zamiast stawić czoła wydaleniu. Niedawni converso byli przedmiotem dodatkowych podejrzeń ze strony Inkwizycji, która została powołana do prześladowania religijnych heretyków, ale w Hiszpanii i Portugalii skupiała się na poszukiwaniu krypto-Żydów. Chociaż judaizm nie był uważany za herezję, wyznawanie chrześcijaństwa przy jednoczesnym angażowaniu się w praktyki żydowskie było heretyckie. Dodatkowo, statuty Limpieza de sangre ustanowiły prawną dyskryminację potomków converso, pozbawiając ich pewnych stanowisk i zabraniając im emigracji do obu Ameryk. Przez lata rodziny o miejskim rodowodzie, posiadające rozległe kontakty handlowe oraz osoby uczone i wielojęzyczne były podejrzewane o żydowskie pochodzenie. Zgodnie z ówczesnymi uprzedzeniami osoba z żydowską krwią była niegodna zaufania i gorsza. Takie działania powoli zanikały, w miarę jak tożsamość converso ulegała zapomnieniu, a społeczność ta wtapiała się w dominującą w Hiszpanii kulturę katolicką. Proces ten trwał do XVIII wieku, z kilkoma wyjątkami, przede wszystkim Chuetas z wyspy Majorka, gdzie dyskryminacja trwała do początku XX wieku.

Test DNA chromosomu Y przeprowadzony przez Uniwersytet w Leicester i Uniwersytet Pompeu Fabra wykazał średnio prawie 20% Hiszpanów mających jakieś bezpośrednie patrylinearne pochodzenie od populacji z Bliskiego Wschodu, które skolonizowały ten region w czasach historycznych, takich jak Żydzi i Fenicjanie, lub podczas wcześniejszych prehistorycznych migracji neolitycznych. Pomiędzy 90.000 Żydów, którzy nawrócili się podczas prześladowań Wizygotów, a 100.000+ Żydów, którzy nawrócili się w latach poprzedzających wypędzenie, jest prawdopodobne, że wielu z tych ludzi ma żydowskie pochodzenie. Badania genetyczne zbadały lokalne wierzenia na amerykańskim południowym zachodzie, że hiszpańscy Amerykanie są potomkami conversos.

Rząd hiszpański aktywnie prowadził politykę pojednania z potomkami wypędzonych Żydów. W 1924 r. reżim Primo de Rivery przyznał możliwość uzyskania obywatelstwa hiszpańskiego całej sefardyjskiej diasporze żydowskiej. Jak wspomniano powyżej, dekret o Alhambrze został oficjalnie odwołany w 1968 roku, po tym jak Sobór Watykański II odrzucił zarzut o dezyderat tradycyjnie przypisywany Żydom. W 1992 roku, podczas ceremonii upamiętniającej 500-lecie Edyktu Wypędzenia, król Juan Carlos (noszący jarmułkę) modlił się obok izraelskiego prezydenta Chaima Herzoga i członków społeczności żydowskiej w synagodze Beth Yaacov. Król powiedział: „Sefarad (to miejsce, w którym nie wolno mówić, że Żydzi powinni po prostu ”czuć się” tam jak w domu, bo rzeczywiście Hispano-Żydzi są w Hiszpanii jak w domu…Liczy się nie odpowiedzialność za to, co mogliśmy zrobić źle lub dobrze, ale chęć spojrzenia w przyszłość i przeanalizowania przeszłości w świetle naszej przyszłości.”

Od listopada 2012 roku Żydzi sefardyjscy mają prawo do automatycznego uzyskania obywatelstwa hiszpańskiego bez wymogu zamieszkania w Hiszpanii. Przed listopadem 2012 r. sefardyjscy Żydzi mieli już prawo do uzyskania obywatelstwa hiszpańskiego po skróconym okresie pobytu wynoszącym dwa lata (w porównaniu z dziesięcioma latami dla obcokrajowców, ale obywatele Filipin, Gwinei Równikowej, Brazylii i około 20 innych republik amerykańskich, które również wymagają dwóch lat). Podczas gdy ich obywatelstwo jest przetwarzane, Żydzi sefardyjscy są uprawnieni do ochrony konsularnej Królestwa Hiszpanii. To czyni Hiszpanię wyjątkową wśród narodów europejskich jako jedyny naród, który obecnie przyznaje automatyczne obywatelstwo potomkom Żydów wypędzonych podczas europejskich średniowiecznych eksmisji. Chociaż działania te są popularne w społeczności żydowskiej, wywołały również pewne kontrowersje. Mniejszość myślicieli utrzymuje, że te polityki reprezentują mniej abnegację uprzedzeń, jak przejście do filosemityzmu. Od listopada 2015 roku 4300 Żydów sefardyjskich skorzystało z tego prawa i uzyskało obywatelstwo hiszpańskie, przysięgając wierność hiszpańskiej konstytucji. W 2013 roku liczbę Żydów w Hiszpanii szacowano na 40-50 tys. osób. Goldschläger i Orjuela zbadali motywacje do ubiegania się o obywatelstwo oraz sposoby, w jakie przepisy prawne, stowarzyszenia religijne i przemysł migracyjny stają się strażnikami i (re)kształtują to, co oznacza bycie Sefardyjczykiem.

Źródła

1. Alhambra Decree
2. Edykt z Alhambry
3. ^ Pérez, Joseph (2012) [2009]. Breve Historia de la Inquisición en España (in Spanish). Barcelona: Crítica. p. 17. ISBN 978-84-08-00695-4.
4. ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y Gerber, Jane (1994). The Jews of Spain: A History of the Sephardic Experience. New York: The Free Press. pp. 1–144. ISBN 978-0029115749.
5. „König Juan Carlos I. besuchte am 1. April 1992 die Synagoge von Madrid, entschuldigte sich für den Akt der Barbarei, den seine Vorgänger fünfhundert Jahre zuvor begangen hatten, und setzte das Vertreibungsedikt feierlich und unwiderruflich außer Kraft. Die Vereinigung Erensia Sefardi verlieh ihm daraufhin 1994 ihren Preis Angel Pulido …“ zitiert nach: Georg Bossong: Die Sepharden. Geschichte und Kultur der spanischen Juden. Beck, München 2008, ISBN 978-3-406-56238-9, S. 114.
6. Uwe Scheele: Die schwierige Rückkehr nach Sepharad. Jüdische Zeitung (Berlin), 2. Mai 2009.
7. (es) Décret de Grenade.
8. Haïm Zafrani, Les Arabes : Du message à l”histoire…, op. cit., voir pages 276-277.
9. Il existe encore plusieurs dizaines de milliers de locuteurs du judéo-espagnol en Israël et quelques milliers en Turquie. Voir L”Arche, novembre-décembre 2010.
10. Pérez, Joseph (2007). History of a Tragedy: The Expulsion of the Jews from Spain. Translated by Hochroth, Lysa. University of Illinois Press. ISBN 9780252031410.
11. MAMcIntosh (22 de março de 2019). «Jewish Migration from 1500 to the 20th Century». Brewminate (em inglês). Consultado em 4 de dezembro de 2020