Francis Scott Fitzgerald

Delice Bette | 22 grudnia, 2022

Post Views: 14

Streszczenie

Francis Scott Key Fitzgerald (24 września 1896 – 21 grudnia 1940) był amerykańskim powieściopisarzem, eseistą, autorem opowiadań i scenarzystą. Najbardziej znany był ze swoich powieści przedstawiających krzykliwość i ekscesy epoki jazzu – terminu, który spopularyzował. Za życia opublikował cztery powieści, cztery zbiory opowiadań i 164 opowiadania. Choć Fitzgerald osiągnął chwilowy sukces popularny i fortunę w latach dwudziestych, uznanie krytyków zyskał dopiero po śmierci i obecnie jest powszechnie uważany za jednego z największych pisarzy amerykańskich XX wieku.

Urodzony w rodzinie klasy średniej w Saint Paul w Minnesocie, Fitzgerald wychowywał się głównie w stanie Nowy Jork. Uczęszczał na Uniwersytet Princeton, gdzie zaprzyjaźnił się z przyszłym krytykiem literackim Edmundem Wilsonem. Z powodu nieudanego związku z chicagowską socjetyką Ginevrą King, porzucił studia w 1917 roku, aby wstąpić do armii Stanów Zjednoczonych podczas I wojny światowej. Podczas stacjonowania w Alabamie poznał Zeldę Sayre, południową debiutantkę, która należała do ekskluzywnego środowiska country-clubów w Montgomery. Choć początkowo odrzuciła propozycję małżeństwa Fitzgeralda ze względu na brak perspektyw finansowych, Zelda zgodziła się wyjść za niego po opublikowaniu przez niego udanej komercyjnie powieści This Side of Paradise (1920). Powieść stała się sensacją kulturalną i ugruntowała jego reputację jako jednego z wybitnych pisarzy dekady.

Jego druga powieść, Piękni i potępieni (1922), jeszcze bardziej przyspieszyła jego awans do elity kulturalnej. Aby utrzymać swój zamożny styl życia, pisał liczne opowiadania do popularnych magazynów, takich jak The Saturday Evening Post, Collier”s Weekly i Esquire. W tym okresie Fitzgerald odwiedzał Europę, gdzie zaprzyjaźnił się z modernistycznymi pisarzami i artystami z emigracji „Straconego Pokolenia”, w tym z Ernestem Hemingwayem. Jego trzecia powieść, Wielki Gatsby (1925), otrzymała ogólnie przychylne recenzje, ale okazała się komercyjną porażką, sprzedając się w pierwszym roku w mniej niż 23 000 egzemplarzy. Pomimo słabego debiutu, Wielki Gatsby jest obecnie okrzyknięty przez niektórych krytyków literackich „Wielką Powieścią Amerykańską”. Po pogorszeniu się stanu zdrowia psychicznego żony i umieszczeniu jej w zakładzie psychiatrycznym dla chorych na schizofrenię, Fitzgerald ukończył swoją ostatnią powieść, Tender Is the Night (1934).

Mając problemy finansowe z powodu malejącej popularności jego dzieł w czasie Wielkiego Kryzysu, Fitzgerald przeniósł się do Hollywood, gdzie rozpoczął nieudaną karierę scenarzysty. Mieszkając w Hollywood, związał się z felietonistką Sheilah Graham, która była jego ostatnią towarzyszką przed śmiercią. Po długiej walce z alkoholizmem, osiągnął trzeźwość, by w 1940 roku, w wieku 44 lat, umrzeć na atak serca. Jego przyjaciel Edmund Wilson dokończył i wydał po śmierci Fitzgeralda niedokończoną piątą powieść The Last Tycoon (1941).

Przeczytaj także: biografie-pl – Franciszek II Habsburg

Dzieciństwo i wczesne lata życia

Urodzony 24 września 1896 roku w Saint Paul, Minnesota, w katolickiej rodzinie klasy średniej, Francis Scott Key Fitzgerald został nazwany po swoim dalekim kuzynie, Francisie Scotcie Key, który napisał tekst amerykańskiego hymnu narodowego „The Star-Spangled Banner”. Jego matką była Mary „Molly” McQuillan Fitzgerald, córka irlandzkiego imigranta, który wzbogacił się jako hurtownik spożywczy. Jego ojciec, Edward Fitzgerald, pochodził z Irlandii i Anglii i przeniósł się do Minnesoty z Marylandu po amerykańskiej wojnie domowej, aby otworzyć firmę produkującą meble z wikliny. Pierwsza kuzynka Edwarda, Mary Surratt, została powieszona w 1865 roku za spiskowanie w celu zamordowania Abrahama Lincolna.

Rok po narodzinach Fitzgeralda, firma ojca produkująca meble z wikliny upadła i rodzina przeniosła się do Buffalo w stanie Nowy Jork, gdzie ojciec dołączył do Procter & Gamble jako sprzedawca. Fitzgerald spędził pierwszą dekadę swojego dzieciństwa głównie w Buffalo, z krótką przerwą w Syracuse między styczniem 1901 a wrześniem 1903. Rodzice wysłali go do dwóch szkół katolickich na West Side w Buffalo – najpierw do Holy Angels Convent (1903-1904), a następnie do Nardin Academy (1905-1908). Jako chłopiec, Fitzgerald był opisywany przez swoich rówieśników jako niezwykle inteligentny z żywym zainteresowaniem literaturą.

Procter & Gamble zwolnił jego ojca w marcu 1908 roku, a rodzina wróciła do Saint Paul. Chociaż jego ojciec alkoholik był teraz bez środków do życia, spadek po matce uzupełnił dochody rodziny i pozwolił im kontynuować życie klasy średniej. Fitzgerald uczęszczał do Akademii St. Paul w latach 1908-1911. W wieku 13 lat Fitzgerald opublikował swój pierwszy utwór w szkolnej gazecie. W 1911 roku rodzice Fitzgeralda wysłali go do Newman School, katolickiej szkoły przygotowawczej w Hackensack, New Jersey. W Newman, ojciec Sigourney Fay dostrzegł jego potencjał literacki i zachęcił go do zostania pisarzem.

Przeczytaj także: biografie-pl – Kirk Douglas

Princeton i Ginevra King

Po ukończeniu szkoły Newmana w 1913 roku, Fitzgerald zapisał się na Uniwersytet Princeton i stał się jednym z niewielu katolików wśród studentów. W miarę upływu semestrów nawiązał bliskie przyjaźnie z kolegami z klasy, Edmundem Wilsonem i Johnem Peale Bishopem, którzy później wspomogli jego karierę literacką. Zdecydowany na sukces pisarski, Fitzgerald pisał opowiadania i wiersze dla Princeton Triangle Club, Princeton Tiger i Nassau Lit.

Na drugim roku studiów Fitzgerald wrócił do domu w Saint Paul podczas przerwy świątecznej, gdzie poznał i zakochał się w 16-letniej debiutantce z Chicago Ginevrze King. Para rozpoczęła romantyczny związek trwający kilka lat. Stała się ona jego literackim pierwowzorem dla postaci Isabelle Borgé w This Side of Paradise, Daisy Buchanan w The Great Gatsby i wielu innych. Podczas gdy Fitzgerald uczęszczał do Princeton, Ginevra uczęszczała do Westover, pobliskiej szkoły żeńskiej w Connecticut. Odwiedzał Ginevrę w Westover do czasu jej wydalenia za flirtowanie z tłumem młodych adoratorów z okna akademika. Jej powrót do domu zakończył cotygodniowe zaloty Fitzgeralda.

Pomimo dużej odległości, jaka ich dzieliła, Fitzgerald wciąż próbował zabiegać o Ginevrę i podróżował przez cały kraj, aby odwiedzić posiadłość jej rodziny w Lake Forest. Jej pochodząca z wyższej klasy rodzina bagatelizowała zaloty Scotta z powodu jego niższego statusu w porównaniu z innymi bogatymi zalotnikami. Jej surowy ojciec Charles Garfield King rzekomo powiedział młodemu Fitzgeraldowi, że „biedni chłopcy nie powinni myśleć o poślubieniu bogatych dziewczyn”.

Odrzucony przez Ginevrę jako nieodpowiednia partia, samobójca Fitzgerald zaciągnął się do Armii Stanów Zjednoczonych w czasie I wojny światowej i otrzymał przydział w stopniu podporucznika. W oczekiwaniu na wysłanie na front zachodni, gdzie miał nadzieję zginąć w walce, stacjonował w obozie szkoleniowym w Fort Leavenworth pod dowództwem kapitana Dwighta Eisenhowera, przyszłego generała armii i prezydenta Stanów Zjednoczonych. Fitzgerald podobno źle znosił władzę Eisenhowera i bardzo go nie lubił. Mając nadzieję na opublikowanie powieści przed spodziewaną śmiercią w Europie, Fitzgerald w pośpiechu napisał w trzy miesiące liczący 120 000 słów rękopis zatytułowany The Romantic Egotist. Kiedy złożył rękopis do wydawców, Scribner”s odrzucił go, chociaż recenzent pod wrażeniem, Max Perkins, pochwalił pisarstwo Fitzgeralda i zachęcił go do ponownego złożenia go po dalszych poprawkach.

Przeczytaj także: bitwy – Hernán Cortés

Służba wojskowa i Zelda Sayre

W czerwcu 1918 roku Fitzgerald został zakwaterowany wraz z 45. i 67. pułkiem piechoty w Camp Sheridan niedaleko Montgomery w Alabamie. Próbując odbić się od odrzucenia przez Ginevrę, samotny Fitzgerald zaczął umawiać się z różnymi młodymi kobietami z Montgomery. W klubie country Fitzgerald poznał Zeldę Sayre, 17-letnią południową damę i zamożną wnuczkę senatora Konfederacji, którego rodzina posiadała Biały Dom Konfederacji. Zelda była jedną z najbardziej znanych debiutantek ekskluzywnego zestawu klubów wiejskich Montgomery. chociaż nadal pisał do Ginevry, bezskutecznie pytając, czy jest jakaś szansa na wznowienie ich dawnego związku. Trzy dni po tym, jak Ginevra wyszła za mąż za bogatego biznesmena z Chicago, Fitzgerald wyznał swoje uczucia do Zeldy we wrześniu 1918 roku.

Pobyt Fitzgeralda w Montgomery został na krótko przerwany w listopadzie 1918 roku, kiedy został przeniesiony na północ do Camp Mills na Long Island. Podczas stacjonowania tam, mocarstwa alianckie podpisały rozejm z Niemcami i wojna się zakończyła. Wysłany z powrotem do bazy w pobliżu Montgomery, by oczekiwać na zwolnienie, wznowił pogoń za Zeldą. Razem, Scott i Zelda zaangażowali się w to, co później opisał jako seksualną lekkomyślność, a do grudnia 1918 roku skonsumowali swój związek. Chociaż Fitzgerald początkowo nie zamierzał poślubić Zeldy, para stopniowo postrzegała siebie jako nieformalnie zaręczonych, chociaż Zelda odmówiła poślubienia go, dopóki nie udowodni, że odniósł sukces finansowy.

Po zwolnieniu ze służby 14 lutego 1919 roku przeniósł się do Nowego Jorku, gdzie bezskutecznie błagał redaktorów różnych gazet o pracę. Następnie zajął się pisaniem tekstów reklamowych, aby utrzymać się przy życiu i jednocześnie szukać przełomu jako autor literatury pięknej. Fitzgerald często pisał do Zeldy, a do marca 1920 roku wysłał jej pierścionek swojej matki i oboje oficjalnie się zaręczyli. Kilku przyjaciół Fitzgeralda było przeciwnych temu związkowi, ponieważ uważali, że Zelda nie jest dla niego odpowiednia. Podobnie episkopalna rodzina Zeldy była nieufna wobec Scotta z powodu jego katolickiego pochodzenia, niepewnych finansów i nadmiernego picia.

Szukając szczęścia w Nowym Jorku, Fitzgerald pracował dla agencji reklamowej Barron Collier i mieszkał w jednym pokoju w West Side na Manhattanie. Chociaż otrzymał niewielką podwyżkę za stworzenie chwytliwego sloganu „We keep you clean in Muscatine” dla pralni w stanie Iowa, Fitzgerald żył we względnej biedzie. Wciąż aspirując do lukratywnej kariery literackiej, w wolnym czasie napisał kilka opowiadań i satyr. Odrzucony ponad 120 razy, sprzedał tylko jedno opowiadanie, „Babes in the Woods”, i otrzymał marne 30 dolarów.

Przeczytaj także: biografie-pl – Stanley Spencer

Zmagania i przełom literacki

Z marzeniami o lukratywnej karierze w Nowym Jorku, Fitzgerald nie mógł przekonać Zeldy, że będzie w stanie ją utrzymać, a ona zerwała zaręczyny w czerwcu 1919 roku. W następstwie odrzucenia Fitzgeralda przez Ginevrę dwa lata wcześniej, jego kolejne odrzucenie przez Zeldę przygnębiło go. Podczas gdy Nowy Jork w czasach prohibicji przeżywał rozkwit epoki jazzu, Fitzgerald czuł się pokonany i pozbawiony steru: odrzuciły go kolejno dwie kobiety; nienawidził swojej pracy w reklamie; jego opowiadania nie sprzedawały się; nie stać go było na nowe ubrania, a jego przyszłość wydawała się ponura. Nie mogąc zarobić na udane życie, Fitzgerald publicznie groził, że skoczy na śmierć z gzymsu okna Yale Clubu, a rozważając samobójstwo, codziennie nosił przy sobie rewolwer.

W lipcu Fitzgerald rzucił pracę w reklamie i wrócił do St. Paul. Powróciwszy do rodzinnego miasta jako nieudacznik, Fitzgerald stał się towarzyskim pustelnikiem i zamieszkał na ostatnim piętrze domu rodziców przy Summit Avenue 599, na Wzgórzu Katedralnym. Postanowił podjąć ostatnią próbę zostania powieściopisarzem i postawić wszystko na sukces lub porażkę książki. Powstrzymując się od alkoholu i przyjęć, pracował dzień i noc, by zmienić The Romantic Egotist na This Side of Paradise – autobiograficzną relację z lat spędzonych w Princeton i romansów z Ginevrą, Zeldą i innymi.

Podczas poprawiania powieści Fitzgerald podjął pracę przy naprawie dachów samochodów w sklepach Northern Pacific w St. Paul. Pewnego wieczoru jesienią 1919 roku, gdy wyczerpany Fitzgerald wrócił z pracy do domu, zadzwonił listonosz i dostarczył telegram z Scribner”s ogłaszający, że jego poprawiony rękopis został przyjęty do publikacji. Paul i zatrzymywał przypadkowe samochody, aby podzielić się tą wiadomością.

Debiutancka powieść Fitzgeralda pojawiła się w księgarniach 26 marca 1920 roku i stała się natychmiastowym sukcesem. This Side of Paradise w pierwszym roku sprzedało się w około 40 000 egzemplarzy. W ciągu kilku miesięcy od publikacji, jego debiutancka powieść stała się sensacją kulturalną w Stanach Zjednoczonych, a F. Scott Fitzgerald stał się nazwiskiem domowym. Krytycy, tacy jak H. L. Mencken, okrzyknęli dzieło najlepszą amerykańską powieścią roku, a felietoniści gazet opisali je jako pierwszą realistyczną amerykańską powieść uniwersytecką. Dzieło to katapultowało karierę Fitzgeralda jako pisarza. Czasopisma przyjmowały jego wcześniej odrzucone opowiadania, a The Saturday Evening Post opublikował jego opowiadanie „Bernice Bobs Her Hair” z jego nazwiskiem na okładce w maju 1920 roku.

Nowa sława Fitzgeralda pozwoliła mu zarobić znacznie wyższe stawki za jego opowiadania, a Zelda wznowiła ich zaręczyny, ponieważ Fitzgerald mógł teraz zapłacić za jej przyzwyczajony styl życia. Mimo, że byli ponownie zaręczeni, uczucia Fitzgeralda do Zeldy były na najniższym poziomie, a on zauważył do przyjaciela, „Nie dbałbym o to, gdyby umarła, ale nie mógłbym znieść, że ktokolwiek inny się z nią ożeni.” pobrali się w prostej ceremonii 3 kwietnia 1920 roku w Katedrze Świętego Patryka w Nowym Jorku. W momencie ślubu Fitzgerald twierdził, że ani on, ani Zelda nadal się nie kochali, a wczesne lata ich małżeństwa były bardziej zbliżone do przyjaźni.

Przeczytaj także: biografie-pl – Huang Di

Nowy Jork i epoka jazzu

Mieszkając w luksusie w hotelu Biltmore w Nowym Jorku, nowożeńcy stali się narodowymi gwiazdami, tak samo ze względu na swoje dzikie zachowanie, jak i na sukces powieści Fitzgeralda. W Biltmore Scott robił handstopy w lobby, a Zelda zjeżdżała po hotelowych balustradach. Po kilku tygodniach hotel poprosił ich o opuszczenie lokalu za przeszkadzanie innym gościom. Para przeniosła się o dwie przecznice do hotelu Commodore na 42. ulicy, gdzie spędzili pół godziny, wirując w drzwiach obrotowych. Fitzgerald porównał ich młodzieńcze zachowanie w Nowym Jorku do dwójki „małych dzieci w wielkiej jasnej niezbadanej stodole”. Pisarka Dorothy Parker po raz pierwszy spotkała parę jadącą na dachu taksówki. „Rzeczywiście oboje wyglądali, jakby dopiero co wyszli ze słońca”, wspominała Parker, „ich młodość była uderzająca. Każdy chciał go poznać”.

Ponieważ Fitzgerald był jednym z najbardziej znanych powieściopisarzy w epoce jazzu, wielu wielbicieli szukało jego znajomości. Poznał felietonistę sportowego Ringa Lardnera, rysownika Rube Goldberga, aktora Lwa Fieldsa i wielu innych. Przyjaźnił się z krytykami George”em Jeanem Nathanem i H. L. Menckenem, wpływowymi współredaktorami magazynu The Smart Set, którzy prowadzili nieustającą wojnę kulturową z purytanizmem w sztuce amerykańskiej. W szczytowym momencie swojego komercyjnego sukcesu i kulturowego znaczenia Fitzgerald wspominał, że pewnego popołudnia podróżował taksówką w Nowym Jorku i płakał, gdy zdał sobie sprawę, że już nigdy nie będzie tak szczęśliwy.

Efemeryczne szczęście Fitzgeralda odzwierciedlało społeczną wesołość Ery Jazzu, terminu, który spopularyzował w swoich esejach i opowiadaniach. Opisał tę epokę jako pędzącą „pod własnym ciężarem, obsługiwaną przez wielkie stacje benzynowe pełne pieniędzy”. W oczach Fitzgeralda epoka ta reprezentowała moralnie permisywny czas, w którym Amerykanie stali się rozczarowani panującymi normami społecznymi i mieli obsesję na punkcie samozadowolenia.

W tej hedonistycznej epoce alkohol coraz bardziej napędzał życie towarzyskie Fitzgeraldów, a para spożywała ginowo-owocowe mikstury na każdym spotkaniu. Publicznie ich spożycie alkoholu oznaczało niewiele więcej niż drzemkę na przyjęciach, ale prywatnie prowadziło do gorzkich kłótni.

W miarę jak ich kłótnie się pogłębiały, para oskarżała się wzajemnie o zdrady małżeńskie. W rozmowach z przyjaciółmi wspominali, że ich małżeństwo nie przetrwa już długo. Po eksmisji z hotelu Commodore w maju 1920 roku, para spędziła lato w domku w Westport, Connecticut, w pobliżu Long Island Sound.

W zimie 1921 roku jego żona zaszła w ciążę, gdy Fitzgerald pracował nad swoją drugą powieścią, The Beautiful and Damned, a para podróżowała do jego domu w St. Paul, Minnesota, aby urodzić dziecko. 26 października 1921 roku Zelda urodziła ich córkę i jedyne dziecko Frances Scott „Scottie” Fitzgerald. Gdy wyłaniała się z narkozy, nagrał Zeldę mówiąc: „O Boże, goofo jestem pijana. Mark Twain. Czy ona nie jest mądra – ma czkawkę. Mam nadzieję, że jest piękna i głupia – piękna mała głupia”. Fitzgerald wykorzystał później niektóre z jej gawęd niemal dosłownie do dialogu Daisy Buchanan w The Great Gatsby.

Przeczytaj także: biografie-pl – Sylvia Plath

Long Island i druga powieść

Po narodzinach córki Fitzgerald wrócił do pisania Pięknych i potępionych. Akcja powieści toczy się wokół młodego artysty i jego żony, którzy imprezując w Nowym Jorku popadają w rozpacz i bankructwo. Postacie Anthony”ego Patcha wzorował na sobie, a Glorii Patch na – jak sam mówił – chłodnym umyśle i egoizmie Zeldy. Metropolitan Magazine opublikował manuskrypt pod koniec 1921 roku, a Scribner”s wydał książkę w marcu 1922 roku. Scribner”s przygotował początkowy nakład 20 000 egzemplarzy. Książka sprzedała się na tyle dobrze, że zagwarantowano dodatkowy nakład sięgający 50 000 egzemplarzy. W tym samym roku Fitzgerald wydał antologię jedenastu opowiadań zatytułowaną Tales of the Jazz Age. Wszystkie z wyjątkiem dwóch opowiadań napisał przed 1920 rokiem.

Po adaptacji przez Fitzgeralda swojego opowiadania „The Vegetable” na sztukę teatralną, w październiku 1922 roku przeprowadził się z Zeldą do Great Neck na Long Island, aby być blisko Broadwayu. Choć miał nadzieję, że „The Vegetable” zainauguruje lukratywną karierę dramatopisarską, premiera sztuki w listopadzie 1923 roku okazała się totalną klęską. Znudzona publiczność wyszła w trakcie drugiego aktu. Fitzgerald chciał zatrzymać spektakl i zdezawuować produkcję. Podczas przerwy Fitzgerald zapytał głównego aktora Ernesta Truexa, czy zamierza dokończyć przedstawienie. Kiedy Truex odpowiedział twierdząco, Fitzgerald uciekł do najbliższego baru. Pogrążony w długach z powodu porażki sztuki, Fitzgerald pisał krótkie opowiadania, aby odbudować swoje finanse. Fitzgerald uważał swoje opowiadania za bezwartościowe z wyjątkiem „Winter Dreams”, które opisał jako swoją pierwszą próbę pomysłu na Gatsby”ego. Kiedy nie pisał, Fitzgerald i jego żona kontynuowali spotkania towarzyskie i pili na przyjęciach w Long Island.

Mimo że Fitzgeraldowi podobało się środowisko Long Island, nie aprobował ekstrawaganckich przyjęć, a bogaci ludzie, których spotykał, często go rozczarowywali. Starając się naśladować bogatych, uważał ich uprzywilejowany styl życia za moralnie niepokojący. Choć Fitzgerald podziwiał bogaczy, miał do nich niechęć. Gdy para mieszkała na Long Island, jednym z bogatszych sąsiadów Fitzgeralda był Max Gerlach. Gerlach, rzekomo urodzony w Ameryce w rodzinie niemieckich imigrantów, był majorem Amerykańskich Sił Ekspedycyjnych podczas I wojny światowej i stał się dżentelmeńskim przemytnikiem, który żył jak milioner w Nowym Jorku. Chwaląc się swoim nowym bogactwem, Gerlach wydawał wystawne przyjęcia, nigdy nie nosił tej samej koszuli dwa razy i tworzył mity na swój temat, w tym, że był krewnym niemieckiego cesarza. Te szczegóły zainspirowały Fitzgeralda przy tworzeniu jego kolejnego dzieła, Wielkiego Gatsby”ego.

Przeczytaj także: biografie-pl – Kalidasa

Europa i Wielki Gatsby

W maju 1924 roku Fitzgerald wraz z rodziną przeniósł się za granicę, do Europy. Kontynuował pisanie swojej trzeciej powieści, która ostatecznie miała stać się jego magnum opus Wielki Gatsby. Fitzgerald planował tę powieść od 1923 roku, kiedy to powiedział swojemu wydawcy Maxwellowi Perkinsowi o swoich planach stworzenia dzieła sztuki, które byłoby piękne i misternie zdobione. Do połowy 1923 roku napisał już 18 000 słów do swojej powieści, ale odrzucił większość swojej nowej historii jako fałszywy początek. Początkowo zatytułowana Trimalchio – aluzja do łacińskiego dzieła Satyricon – fabuła śledzi rozwój parweniusza, który szuka bogactwa, aby zdobyć kobietę, którą kocha. Jako materiał źródłowy Fitzgerald wykorzystał swoje doświadczenia z Long Island i po raz kolejny obsesję na punkcie swojej pierwszej miłości Ginevry King. „Cała idea Gatsby”ego – tłumaczył później – to niesprawiedliwość polegająca na tym, że biedny młody człowiek nie może poślubić dziewczyny z pieniędzmi. Ten temat pojawia się wciąż na nowo, ponieważ żyłem nim”.

Praca nad Wielkim Gatsby”m zwolniła, podczas gdy Fitzgeraldowie przebywali na Francuskiej Riwierze, gdzie rozwinął się kryzys małżeński. Zelda zauroczyła się francuskim lotnikiem marynarki wojennej, Edouardem Jozanem. Popołudnia spędzała pływając na plaży, a wieczory tańcząc z nim w kasynach. Po sześciu tygodniach Zelda poprosiła o rozwód. Fitzgerald dążył do konfrontacji z Jozanem i zamknął Zeldę w ich domu, dopóki nie mógł tego zrobić. Zanim doszło do konfrontacji, Jozan – który nie miał zamiaru poślubić Zeldy – opuścił Rivierę, a Fitzgeraldowie nigdy więcej go nie zobaczyli. Wkrótce potem Zelda przedawkowała środki nasenne. Para nigdy nie mówiła o tym zdarzeniu, ale epizod ten doprowadził do trwałego rozłamu w ich małżeństwie. Jozan później odrzucił cały incydent i twierdził, że nie doszło do żadnej niewierności ani romansu: „Oboje mieli potrzebę dramatu, wymyślili go i być może padli ofiarą własnej nierozliczonej i trochę niezdrowej wyobraźni”.

Po tym incydencie Fitzgeraldowie przenieśli się do Rzymu, gdzie przez całą zimę dokonywał poprawek w rękopisie Gatsby”ego i w lutym 1925 roku złożył ostateczną wersję. Fitzgerald odrzucił ofertę 10 000 dolarów za prawa do serialu, gdyż opóźniłoby to wydanie książki. Po wydaniu 10 kwietnia 1925 roku Willa Cather, T.S. Eliot i Edith Wharton chwalili dzieło Fitzgeralda, a powieść otrzymała ogólnie przychylne recenzje od współczesnych krytyków literackich. Mimo takiego przyjęcia Gatsby stał się komercyjną porażką w porównaniu z jego poprzednimi dziełami, This Side of Paradise (1920) i The Beautiful and Damned (1922). Do końca roku książka sprzedała się w mniej niż 23 000 egzemplarzy. Do końca życia autora Wielki Gatsby cieszył się słabą sprzedażą. Musiały minąć dziesięciolecia, by powieść zdobyła obecne uznanie i popularność.

Przeczytaj także: biografie-pl – Grace Kelly

Hemingway i stracone pokolenie

Po zimowaniu we Włoszech Fitzgeraldowie wrócili do Francji, gdzie do 1926 roku mieszkali na przemian w Paryżu i na Riwierze Francuskiej. W tym czasie zaprzyjaźnił się z pisarką Gertrudą Stein, księgarką Sylvią Beach, powieściopisarzem Jamesem Joyce”em, poetą Ezrą Poundem i innymi członkami amerykańskiej społeczności emigracyjnej w Paryżu, z których niektórzy będą później identyfikowani ze Straconym Pokoleniem. Wśród nich wyróżniał się stosunkowo mało znany Ernest Hemingway, którego Fitzgerald spotkał po raz pierwszy w maju 1925 roku i zaczął podziwiać. Hemingway wspominał później, że w tym wczesnym okresie ich związku Fitzgerald stał się jego najbardziej lojalnym przyjacielem.

W przeciwieństwie do przyjaźni ze Scottem, Hemingway nie lubił Zeldy i opisał ją jako „szaloną” w swoim pamiętniku, A Moveable Feast. Hemingway twierdził, że Zelda wolała, aby jej mąż pisał lukratywne opowiadania w przeciwieństwie do powieści, aby wspierać swój przyzwyczajony styl życia. „Zawsze czułam, że opowiadanie w Post to szczyty”, wspominała później Zelda, „Ale Scott nie mógł znieść ich pisania”. Aby uzupełnić ich dochody, Fitzgerald często pisał opowiadania dla magazynów takich jak The Saturday Evening Post, Collier”s Weekly i Esquire. Najpierw pisał swoje opowiadania w sposób „autentyczny”, a następnie przerabiał je, aby dodać zwroty akcji, które zwiększały ich sprzedawalność jako opowiadania dla magazynów. Ten „whoring”, jak Hemingway nazywał tę sprzedaż, stał się punktem zapalnym w ich przyjaźni. Po przeczytaniu Wielkiego Gatsby”ego, Hemingway pod wrażeniem przyrzekł odłożyć na bok wszelkie różnice z Fitzgeraldem i pomóc mu w jakikolwiek sposób, chociaż obawiał się, że Zelda wykolei karierę pisarską Fitzgeralda.

Hemingway twierdził, że Zelda dążyła do zniszczenia męża i rzekomo drwiła z Fitzgeralda na temat rozmiaru jego penisa. Po zbadaniu go w publicznej toalecie, Hemingway potwierdził, że penis Fitzgeralda jest średniej wielkości. Poważniejszy rozdźwięk nastąpił wkrótce, gdy Zelda umniejszyła Fitzgeralda homofobicznymi obelgami i oskarżyła go o angażowanie się w homoseksualny związek z Hemingwayem. Fitzgerald postanowił uprawiać seks z prostytutką, aby udowodnić swoją heteroseksualność. Zelda znalazła prezerwatywy, które kupił zanim doszło do spotkania, i doszło do gorzkiej kłótni, w wyniku której pozostała zazdrość. Niedługo potem Zelda rzuciła się z marmurowych schodów na przyjęciu, ponieważ Fitzgerald, pochłonięty rozmową z Isadorą Duncan, zignorował ją. W grudniu 1926 roku, po dwóch nieprzyjemnych latach spędzonych w Europie, które znacznie nadwyrężyły ich małżeństwo, Fitzgeraldowie wrócili do Ameryki.

Przeczytaj także: biografie-pl – Gregory Peck

Sojourn in Hollywood i Lois Moran

W 1926 roku producent filmowy John W. Considine Jr. zaprosił Fitzgeralda do Hollywood w czasie jego złotej ery, aby napisał komedię o klapach dla United Artists. Zgodził się i w styczniu 1927 roku zamieszkał z Zeldą w należącym do studia bungalowie. W Hollywood Fitzgeraldowie uczestniczyli w przyjęciach, na których tańczyli czarny taniec i spotykali się z gwiazdami filmowymi. Na jednym z przyjęć oburzyli gości Ronalda Colmana i Constance Talmadge żartem: zażądali swoich zegarków i wycofując się do kuchni, ugotowali drogie czasomierze w garnku z sosem pomidorowym. Nowatorstwo hollywoodzkiego życia szybko przeminęło dla Fitzgeraldów, a Zelda często skarżyła się na nudę.

Uczestnicząc w wystawnym przyjęciu w posiadłości Pickfair, Fitzgerald poznał 17-letnią Lois Moran, gwiazdę, która zdobyła powszechną sławę dzięki roli w filmie Stella Dallas (1925). Zdesperowana intelektualną rozmową, Moran i Fitzgerald godzinami dyskutowali o literaturze i filozofii siedząc na schodach. Fitzgerald miał 31 lat i był już w pełni sił, ale Moran uważała go za wyrafinowanego, przystojnego i utalentowanego pisarza. W konsekwencji dążyła do związku z nim. Gwiazda stała się muzą dla autora, a on sam napisał ją do opowiadania „Magnetyzm”, w którym młoda hollywoodzka gwiazda filmowa sprawia, że żonaty pisarz zaczyna się wahać w swoim seksualnym oddaniu żonie. Fitzgerald przerobił później Rosemary Hoyt – jedną z centralnych postaci w Tender is the Night – na mirror Moran.

Zazdrosna o Fitzgeralda i Morana, rozwścieczona Zelda podpaliła własne drogie ubrania w wannie jako akt autodestrukcyjny. Zdyskredytowała nastoletniego Morana jako „jedzenie śniadaniowe, które wielu mężczyzn utożsamiało z tym, czego im brakowało w życiu.” Relacje Fitzgeralda z Moranem jeszcze bardziej pogłębiły problemy małżeńskie Fitzgeraldów i po zaledwie dwóch miesiącach spędzonych w Jazz Age Hollywood, nieszczęśliwa para wyjechała do Delaware w marcu 1927 roku.

Przeczytaj także: historia-pl – I wojna perska

Choroba Zeldy i ostatnia powieść

Fitzgeraldowie wynajmowali „Ellerslie”, rezydencję w pobliżu Wilmington, Delaware, do 1929 roku. Fitzgerald wrócił do swojej czwartej powieści, ale okazało się, że nie jest w stanie poczynić żadnych postępów z powodu swojego alkoholizmu i słabej etyki pracy. Wiosną 1929 roku para wróciła do Europy. Tej zimy zachowanie Zeldy stawało się coraz bardziej nieobliczalne i gwałtowne. Podczas podróży samochodem do Paryża po górzystych drogach Grande Corniche, Zelda chwyciła kierownicę samochodu i próbowała zabić siebie, Fitzgeralda i ich 9-letnią córkę zjeżdżając z urwiska. Po tym morderczym incydencie lekarze zdiagnozowali u Zeldy schizofrenię w czerwcu 1930 roku. Para wyjechała do Szwajcarii, gdzie poddała się leczeniu w klinice. Do Ameryki wrócili we wrześniu 1931 roku. W lutym 1932 roku poddała się hospitalizacji w Phipps Clinic na Johns Hopkins University w Baltimore, Maryland.

W kwietniu 1932 roku, kiedy klinika psychiatryczna pozwoliła Zeldzie podróżować z mężem, Fitzgerald zabrał ją na lunch z krytykiem H. L. Menckenem, obecnie redaktorem literackim The American Mercury. W swoim prywatnym dzienniku Mencken zanotował, że Zelda „oszalała w Paryżu mniej więcej rok temu i nadal jest wyraźnie mniej lub bardziej zdezorientowana”. Przez cały czas trwania obiadu przejawiała oznaki psychicznego cierpienia. Rok później, kiedy Mencken spotkał Zeldę po raz ostatni, opisał jej chorobę psychiczną jako natychmiast widoczną dla każdego gapia, a jej umysł jako „tylko w połowie zdrowy”. Żałował, że Fitzgerald nie może pisać powieści, ponieważ musiał pisać opowiadania do czasopism, aby opłacić leczenie psychiatryczne Zeldy.

W tym czasie Fitzgerald wynajął posiadłość „La Paix” na przedmieściach Towson w stanie Maryland i pracował nad kolejną powieścią, która w dużej mierze czerpała z niedawnych doświadczeń. Historia dotyczyła obiecującego młodego Amerykanina Dicka Divera, który poślubia chorą psychicznie młodą kobietę; ich małżeństwo pogarsza się podczas pobytu za granicą w Europie. Podczas gdy Fitzgerald pracował nad swoją powieścią, Zelda napisała – i wysłała do Scribner”s – swoją własną, zbeletryzowaną wersję tych samych autobiograficznych wydarzeń w Save Me the Waltz (1932). Zaniepokojony tym, co uznał za kradzież materiału fabularnego swojej powieści, Fitzgerald opisał później Zeldę jako plagiatorkę i trzeciorzędną pisarkę. Pomimo swojej irytacji, nalegał na wprowadzenie kilku poprawek do utworu i przekonał Perkinsa do opublikowania powieści Zeldy. Scribner”s opublikował powieść Zeldy w październiku 1932 roku, ale była to komercyjna i krytyczna porażka.

Własna powieść Fitzgeralda zadebiutowała w kwietniu 1934 roku jako Tender Is the Night i otrzymała mieszane recenzje. Jej struktura zraziła wielu krytyków, którzy uważali, że Fitzgerald nie spełnił ich oczekiwań. Hemingway i inni twierdzili, że taka krytyka wynikała z powierzchownego odczytania materiału oraz z reakcji Ameryki czasów kryzysu na status Fitzgeralda jako symbolu ekscesu epoki jazzu. Powieść nie sprzedawała się dobrze w momencie publikacji, w ciągu pierwszych trzech miesięcy sprzedano około 12 000 egzemplarzy, ale podobnie jak w przypadku Wielkiego Gatsby”ego, od tego czasu reputacja książki znacznie wzrosła.

Przeczytaj także: biografie-pl – Bruce Lee

Wielki Kryzys i upadek

W czasach Wielkiego Kryzysu twórczość Fitzgeralda została uznana za elitarną i materialistyczną. W 1933 roku dziennikarz Matthew Josephson skrytykował opowiadania Fitzgeralda, mówiąc, że wielu Amerykanów nie może już sobie pozwolić na picie szampana, kiedy tylko zechce, ani na wakacje na Montparnasse w Paryżu. Jak wspominał pisarz Budd Schulberg, „moje pokolenie uważało F. Scotta Fitzgeralda raczej za epokę niż za pisarza, a kiedy ekonomiczny cios z 1929 roku zaczął zmieniać szejków i flaperów w bezrobotnych chłopców lub niedostatecznie opłacane dziewczyny, świadomie i nieco wojowniczo odwróciliśmy się od Fitzgeralda.”

Wraz ze spadkiem popularności Fitzgerald zaczął cierpieć finansowo i w 1936 roku jego honoraria za książki wynosiły 80 dolarów. Koszty jego wystawnego stylu życia i rachunki za leczenie Zeldy szybko się wyrównały, przez co popadł w ciągłe zadłużenie. Polegał na pożyczkach od swojego agenta, Harolda Obera, i wydawcy Perkinsa. Kiedy Ober przestał wypłacać pieniądze, zawstydzony Fitzgerald zerwał więzi ze swoim agentem, wierząc, że Ober stracił w niego wiarę z powodu jego alkoholizmu.

Ponieważ Fitzgerald był alkoholikiem od wielu lat, jego ciężkie picie pod koniec lat 30. podkopało jego zdrowie. Jego alkoholizm spowodował kardiomiopatię, chorobę wieńcową, dławicę piersiową, duszności i ataki synkopowe. Według biografki Nancy Milford, twierdzenia Fitzgeralda o gruźlicy (TB) służyły jako pretekst do ukrycia jego dolegliwości związanych z piciem. Badacz Fitzgeralda Matthew J. Bruccoli twierdzi, że Fitzgerald rzeczywiście miał nawracającą gruźlicę. Inny biograf, Arthur Mizener, zauważa, że Fitzgerald cierpiał na łagodny atak gruźlicy w 1919 roku, a w 1929 roku miał krwotok gruźliczy. W latach trzydziestych, gdy jego zdrowie się pogarszało, Fitzgerald powiedział Hemingwayowi o swoim strachu przed śmiercią z powodu zatkanych płuc.

Pogarszające się zdrowie Fitzgeralda, chroniczny alkoholizm i kłopoty finansowe sprawiły, że lata w Baltimore były trudne. Jego przyjaciel H. L. Mencken napisał w czerwcu 1934 roku we wpisie do dziennika, że „sprawa F. Scotta Fitzgeralda stała się niepokojąca. On pije w sposób dziki i stał się uciążliwy. Jego żona, Zelda, która jest obłąkana od lat, jest teraz zamknięta w szpitalu Sheppard-Pratt, a on mieszka w Park Avenue z małą córką, Scottie”. Do 1935 roku alkoholizm zakłócił pisanie Fitzgeralda i ograniczył jego ostrość umysłu. W latach 1933-1937 był ośmiokrotnie hospitalizowany z powodu alkoholizmu. We wrześniu 1936 roku, dziennikarz Michel Mok z New York Post publicznie opisał alkoholizm Fitzgeralda i porażkę jego kariery w ogólnokrajowym artykule. Artykuł zaszkodził reputacji Fitzgeralda i skłonił go do próby samobójczej po jego przeczytaniu.

W tym samym roku intensywna mania samobójcza Zeldy spowodowała konieczność jej przedłużonego pobytu w Highland Hospital w Asheville, w Północnej Karolinie. Prawie zbankrutowany, Fitzgerald spędził większość 1936 i 1937 roku mieszkając w tanich hotelach w pobliżu Asheville. Jego próby napisania i sprzedania kolejnych opowiadań nie powiodły się. Ten okres upadku w jego życiu określił później w jednym z opowiadań jako „The Crack-Up”. Nagła śmierć matki Fitzgeralda i pogorszenie się stanu psychicznego Zeldy doprowadziły do dalszego rozpadu jego małżeństwa. Po raz ostatni widział Zeldę podczas podróży na Kubę w 1939 roku. Podczas tej podróży widzowie podczas walki kogutów pobili Fitzgeralda, gdy ten próbował interweniować przeciwko okrucieństwu zwierząt. Wrócił do Stanów Zjednoczonych i – jego zły stan zdrowia pogłębiony nadmiernym piciem – poddał się hospitalizacji w Doctors Hospital na Manhattanie.

Przeczytaj także: cywilizacje – Sannar (sułtanat)

Powrót do Hollywood

Fatalna sytuacja finansowa Fitzgeralda zmusiła go do przyjęcia lukratywnego kontraktu jako scenarzysty z Metro-Goldwyn-Mayer (MGM) w 1937 roku, który wymusił jego przeniesienie do Hollywood. Pomimo najwyższego rocznego dochodu, jaki osiągnął do tej pory (29 757,87 dolarów, równowartość 560 922 dolarów w 2021 roku), Fitzgerald wydał większość swoich dochodów na leczenie psychiatryczne Zeldy i wydatki szkolne swojej córki Scottie. Przez następne dwa lata Fitzgerald wynajmował tani pokój w bungalowie Garden of Allah na Sunset Boulevard. Starając się powstrzymać od alkoholu, Fitzgerald wypijał duże ilości Coca-Coli i jadł wiele słodyczy.

Zrażony do Zeldy, Fitzgerald próbował ponownie połączyć się ze swoją pierwszą miłością Ginevrą King, kiedy bogata dziedziczka z Chicago odwiedziła Hollywood w 1938 roku. „Była pierwszą dziewczyną, którą kiedykolwiek kochałem i wiernie unikałem widywania jej aż do tej chwili, aby zachować doskonałą iluzję” – poinformował Fitzgerald swoją córkę Scottie, na krótko przed planowanym spotkaniem. Ponowne spotkanie okazało się katastrofą z powodu niekontrolowanego alkoholizmu Fitzgeralda, a rozczarowana Ginevra wróciła na wschód do Chicago.

Wkrótce potem samotny Fitzgerald rozpoczął związek z Sheilah Graham, plotkarską felietonistką, która była jego ostatnią towarzyszką przed śmiercią. Po ataku serca w Schwab”s Drug Store, lekarz nakazał Fitzgeraldowi unikać forsownego wysiłku. Fitzgerald musiał pokonać dwa piętra schodów do swojego mieszkania, podczas gdy Graham mieszkała na parterze. W związku z tym wprowadził się do Grahama, który mieszkał w Hollywood przy North Hayworth Avenue, jedną przecznicę na wschód od mieszkania Fitzgeralda przy North Laurel Avenue.

Przez cały czas trwania ich związku Graham twierdził, że Fitzgerald cierpiał z powodu ciągłego poczucia winy z powodu choroby psychicznej Zeldy i zamknięcia w więzieniu. Wielokrotnie próbował wytrzeźwieć, cierpiał na depresję, miał gwałtowne wybuchy i próbował popełnić samobójstwo. W sytuacjach, gdy Fitzgeraldowi nie udawała się próba trzeźwości, pytał obcych ludzi: „Jestem F. Scott Fitzgerald. Czytaliście moje książki. Czytałeś Wielkiego Gatsby”ego, prawda? Pamiętasz?” Ponieważ Graham nie czytała żadnego z jego dzieł, Fitzgerald próbował kupić jej komplet swoich powieści. Po odwiedzeniu kilku księgarni, zorientował się, że przestały one mieć w sprzedaży jego dzieła. Świadomość, że został w dużej mierze zapomniany jako autor, jeszcze bardziej go przygnębiła.

W tej ostatniej fazie kariery Fitzgerald zajął się m.in. korektą Madame Curie (1943) i niewykorzystanym szlifem dialogowym do Przeminęło z wiatrem (1939) – książki, którą Fitzgerald zdyskredytował jako nieoryginalną i „bajkę o starych żonach”. Obydwa zadania nie zostały zakredytowane. Jego praca nad Trzema towarzyszami (1938) stała się jego jedynym scenariuszem. Ku irytacji studia, Fitzgerald zignorował zasady scenariusza i zawarł w nim opisy bardziej pasujące do powieści. W wolnych chwilach pracował nad piątą powieścią, The Last Tycoon, opartą na historii Irvinga Thalberga. W 1939 roku MGM rozwiązało z nim kontrakt, a Fitzgerald został wolnym scenarzystą. Podczas pracy nad Zimowym karnawałem (1939), Fitzgerald doznał nawrotu alkoholowego i szukał leczenia u nowojorskiego psychiatry Richarda Hoffmanna.

Reżyser Billy Wilder opisał wejście Fitzgeralda do Hollywood jako „wielkiego rzeźbiarza, który został zatrudniony do wykonania pracy hydraulicznej”. Edmund Wilson i Aaron Latham sugerowali, że Hollywood wysysa kreatywność Fitzgeralda jak wampir. Porażka w Hollywood popchnęła go do powrotu do picia, a w 1939 roku wypijał prawie 40 piw dziennie. Począwszy od tego roku, Fitzgerald wyśmiewał się z siebie jako hollywoodzkiego hochsztaplera poprzez postać Pata Hobby w sekwencji 17 krótkich opowiadań. Esquire opublikował opowiadania Pata Hobby między styczniem 1940 a lipcem 1941. Zbliżając się do ostatniego roku życia, Fitzgerald napisał z żalem do swojej córki: „Żałuję teraz, że nigdy nie odprężyłem się ani nie spojrzałem wstecz – ale powiedziałem na końcu The Great Gatsby: Znalazłem swoją linię – od teraz to jest na pierwszym miejscu. To jest mój bezpośredni obowiązek – bez tego jestem niczym”.

Przeczytaj także: biografie-pl – Joan Miró

Ostatni rok i śmierć

Fitzgerald osiągnął trzeźwość ponad rok przed śmiercią, a Graham opisał ich ostatni wspólny rok jako jeden z najszczęśliwszych okresów ich związku. W nocy 20 grudnia 1940 roku Fitzgerald i Graham uczestniczyli w premierze filmu This Thing Called Love. Kiedy para opuszczała Pantages Theatre, trzeźwy Fitzgerald doznał zawrotów głowy i miał trudności z dojściem do swojego samochodu. Obserwowany przez gapiów, zauważył napiętym głosem do Graham: „Przypuszczam, że ludzie pomyślą, że jestem pijany”.

Następnego dnia, gdy Fitzgerald robił adnotacje w nowo przybyłym Princeton Alumni Weekly, Graham widział, jak zeskakuje z fotela, chwyta się płaszcza i bezgłośnie zwala się na podłogę. Leżąc płasko na plecach, sapnął i stracił przytomność. Po nieudanych próbach ożywienia go, Graham pobiegł po Harry”ego Culvera, zarządcę budynku. Po wejściu do mieszkania Culver stwierdził: „Obawiam się, że nie żyje”. Fitzgerald zmarł na okluzyjną miażdżycę naczyń wieńcowych w wieku 44 lat.

Na wieść o śmierci ojca, Scottie zadzwoniła do Graham z Vassar i poprosiła, by nie uczestniczyła w pogrzebie ze względu na towarzyską przyzwoitość. W zastępstwie Graham, jej przyjaciółka Dorothy Parker wzięła udział w nabożeństwie, które odbyło się na zapleczu salonu grabarza. Obserwując niewiele innych osób na pogrzebie, Parker mruknęła „biedny sukinsyn” – wers z pogrzebu Jaya Gatsby”ego w Wielkim Gatsby”m. Kiedy słabo uzbrojone zwłoki Fitzgeralda dotarły do Bethesdy w stanie Maryland, na jego pogrzeb przybyło zaledwie trzydzieści osób. Wśród uczestników było jego jedyne dziecko, Scottie, jego agent Harold Ober i jego wieloletni redaktor Maxwell Perkins.

Zelda eulogowała Fitzgeralda w liście do przyjaciela: „Był tak hojną duchowo duszą, jaka kiedykolwiek istniała… Wydaje się, jakby zawsze planował szczęście dla Scottiego i dla mnie. Książki do czytania – miejsca, do których można się udać. Życie wydawało się tak obiecujące zawsze, gdy był w pobliżu. … Scott był dla mnie najlepszym przyjacielem, jakiego może mieć człowiek”. W chwili jego śmierci Kościół rzymskokatolicki odrzucił prośbę rodziny, aby Fitzgerald, niepraktykujący katolik, został pochowany na rodzinnej działce na katolickim cmentarzu Saint Mary”s Cemetery w Rockville, Maryland. Fitzgerald został pochowany z prostym protestanckim nabożeństwem na Rockville Union Cemetery. Kiedy Zelda zginęła w pożarze szpitala psychiatrycznego w Highland w 1948 roku, została pochowana obok niego na Rockville Union. W 1975 r. Scottie złożyła petycję o rewizję wcześniejszej decyzji i szczątki jej rodziców zostały przeniesione na rodzinną działkę w Saint Mary”s.

Przeczytaj także: biografie-pl – Ptolemeusz II Filadelfos

Krytyczna ponowna ocena

W chwili śmierci Fitzgerald uważał swoje życie za nieudane, a swoją twórczość za zapomnianą. Nieliczni krytycy, którzy znali jego twórczość, uważali go za nieudanego alkoholika – ucieleśnienie dekadencji epoki jazzu. Nekrolog New York Timesa uznał jego twórczość za na zawsze związaną z epoką, „w której gin był narodowym napojem, a seks narodową obsesją”. W retrospektywnych recenzjach, które pojawiły się po jego śmierci, krytycy literaccy, tacy jak Peter Quennell, odrzucili jego opus magnum Wielki Gatsby jako jedynie nostalgiczny utwór z epoki z „smutkiem i odległą wesołością melodii Gershwina”.

Przyglądając się tym pośmiertnym atakom, John Dos Passos opiniował, że wielu krytykom literackim w popularnych gazetach brakowało podstawowego rozeznania w sztuce pisania. „Dziwną rzeczą w artykułach, które ukazały się o śmierci Fitzgeralda” – wspominał później Dos Passos – „było to, że pisarze zdawali się czuć, iż nie muszą czytać jego książek; wszystko, czego potrzebowali, aby uzyskać licencję na wrzucenie ich do popielnika, to oznaczenie ich jako napisanych w takim a takim okresie, który już minął”.

W ciągu roku po śmierci Fitzgeralda Edmund Wilson ukończył jego niedokończoną piątą powieść Ostatni potentat, korzystając z obszernych notatek autora, i włączył do wydania Wielkiego Gatsby”ego, wywołując nowe zainteresowanie i dyskusję wśród krytyków. W czasie II wojny światowej Wielki Gatsby zyskał jeszcze większą popularność, gdy Council on Books in Wartime rozdawał darmowe egzemplarze Armed Services Edition amerykańskim żołnierzom służącym za granicą. Czerwony Krzyż rozprowadzał powieść wśród więźniów w japońskich i niemieckich obozach jenieckich. Do 1945 roku ponad 123 000 egzemplarzy Wielkiego Gatsby”ego zostało rozdanych wśród amerykańskich żołnierzy. W 1960 roku, trzydzieści pięć lat po wydaniu powieści, książka sprzedawała się w ilości 100 000 egzemplarzy rocznie. To ponowne zainteresowanie sprawiło, że redaktor The New York Times Arthur Mizener ogłosił powieść arcydziełem amerykańskiej literatury.

W XXI wieku Wielki Gatsby sprzedał się w milionach egzemplarzy, a powieść jest lekturą obowiązkową w wielu klasach szkół średnich i wyższych. Mimo że powieść ukazała się ponad sto lat temu, nadal jest cytowana przez uczonych jako istotna dla zrozumienia współczesnej Ameryki. Według profesora Johna Kuehla z New York University: „Jeśli chcesz wiedzieć o Hiszpanii, czytasz „Słońce też wschodzi” Hemingwaya. Jeśli chcesz wiedzieć o Południu, czytasz Faulknera. Jeśli chcesz wiedzieć, jaka jest Ameryka, czytasz Wielkiego Gatsby”ego. Fitzgerald jest kwintesencją amerykańskiego pisarza”.

Przeczytaj także: biografie-pl – Yongle

Pośmiertna renoma

Popularność Wielkiego Gatsby”ego spowodowała szerokie zainteresowanie samym Fitzgeraldem. Do lat 50. stał się on kultową postacią amerykańskiej kultury i był bardziej znany niż w jakimkolwiek okresie swojego życia. W 1952 roku krytyk Cyril Connolly zauważył, że „oprócz rosnącej rangi pisarza, Fitzgerald jest teraz mocno zakorzeniony jako mit, amerykańska wersja Umierającego Boga, Adonis literacki”, którego wzlot i upadek nieuchronnie wywołuje porównania do samej epoki jazzu.

Siedem lat później przyjaciel Fitzgeralda, Edmund Wilson, zauważył, że otrzymuje teraz mnóstwo listów od wielbicielek dzieł Fitzgeralda i że jego wadliwy przyjaciel alkoholik stał się pośmiertnie „półboską postacią” w popularnej wyobraźni. Podzielając te opinie, pisarz Adam Gopnik stwierdził, że – wbrew twierdzeniu Fitzgeralda, że „w życiu Amerykanów nie ma drugich aktów” – Fitzgerald stał się „nie przejmującym przypisem do źle nazwanego czasu, ale trwałą legendą Zachodu”.

Dziesiątki lat po śmierci Fitzgeralda jego dom z dzieciństwa Summit Terrace w St. Paul stał się w 1971 r. Narodowym Zabytkiem Historii. Fitzgerald nie znosił tego domu i uważał go za architektoniczną potworność. W 1990 roku Uniwersytet Hofstra założył Towarzystwo im. F. Scotta Fitzgeralda, które później stało się filią American Literature Association. W czasie pandemii COVID-19 towarzystwo zorganizowało internetowe czytanie This Side of Paradise z okazji setnej rocznicy jej powstania. W 1994 roku World Theater w St. Paul – dom, w którym nadawana jest audycja radiowa A Prairie Home Companion – został przemianowany na Fitzgerald Theater.

Przeczytaj także: biografie-pl – Herodot

Ewolucja literacka

Bardziej niż u większości współczesnych pisarzy jego epoki, głos autorski F. Scotta Fitzgeralda ewoluował i dojrzewał w miarę upływu czasu, a każda kolejna powieść reprezentowała zauważalny progres w jakości literackiej. Chociaż jego rówieśnicy ostatecznie okrzyknęli go posiadaczem „najlepszego daru narracyjnego stulecia”, ten dar narracyjny nie był postrzegany jako natychmiastowy w jego najwcześniejszych pismach. Wierząc, że proza ma podstawę w lirycznym wierszu, Fitzgerald początkowo tworzył swoje zdania całkowicie ze słuchu, a w konsekwencji jego pierwsze próby zawierały liczne malapropizmy i opisowe non sequitury, które drażniły zarówno redaktorów, jak i czytelników. Podczas tych wczesnych prób pisania fikcji otrzymał ponad 122 listy odmowne, a wydawnictwo Scribner”s odrzuciło jego pierwszą powieść trzykrotnie, pomimo obszernych przeróbek.

Jako literackie wzorce dla swojej pierwszej powieści Fitzgerald wykorzystał dzieło H. G. Wellsa z 1909 roku Tono-Bungay oraz powieść Sir Comptona Mackenziego z 1913 roku Sinister Street, w której opisał dojrzewanie młodego studenta uniwersytetu w Oxfordzie. Choć Fitzgerald naśladował fabułę powieści Mackenziego, to jego debiutanckie dzieło różniło się znacząco ze względu na eksperymentalny styl. Odrzucił sztampową technikę narracji stosowaną w większości powieści, a zamiast tego rozwinął fabułę w postaci przeplatających się ze sobą fragmentów tekstów, listów i poezji. Ta atonalna mieszanka różnych elementów fikcyjnych sprawiła, że elity kulturalne zaczęły wychwalać młodego Fitzgeralda jako literackiego pioniera, którego twórczość unowocześniła sztywną literaturę, pozostającą „tak daleko za nowoczesnymi zwyczajami, jak za nowoczesną historią”. Jego twórczość, jak twierdzili, pulsowała oryginalnością.

Chociaż krytycy chwalili This Side of Paradise jako wysoce oryginalny, to jednak wyszydzali jego formę i konstrukcję. Podkreślali, że dzieło ma „prawie każdą wadę i niedociągnięcie, jakie powieść może mieć”, a wkrótce pojawił się konsensus, że proseminarium Fitzgeralda pozostawia wiele do życzenia. Jego krytycy przyznawali, że potrafił pisać rozrywkowo, ale nie przywiązywał wagi do formy i konstrukcji. Po przeczytaniu i przetrawieniu tych krytycznych uwag na temat swojej debiutanckiej powieści, Fitzgerald starał się poprawić formę i konstrukcję swojej prozy w następnym dziele i odważyć się na nowy gatunek fikcji.

W swoim drugim dziele Fitzgerald odrzucił cechy koleżeńskich bildungsromansów i stworzył „ironiczno-pesymistyczną” powieść w stylu twórczości Thomasa Hardy”ego. Wraz z publikacją Pięknych i potępionych redaktor Max Perkins i inni chwalili wyraźny rozwój jakości jego prozy. Podczas gdy „This Side of Paradise” charakteryzowała proza robotnicza i chaotyczna organizacja, „The Beautiful and Damned” wykazywało wyższą formę i konstrukcję rozbudzonej świadomości literackiej.

Chociaż krytycy uznali Piękną i potępioną za mniej przełomową niż jej poprzedniczka, wielu uznało, że ogromny postęp w formie literackiej i konstrukcji pomiędzy pierwszą a drugą powieścią wróżył wielkie perspektywy na przyszłość Fitzgeralda. John V. A. Weaver przewidywał w 1922 roku, że w miarę dojrzewania pisarskiego Fitzgerald stanie się jednym z największych twórców literatury amerykańskiej. W związku z tym pojawiły się oczekiwania, że Fitzgerald znacznie poprawi się w swoim trzecim dziele.

Pisząc Wielkiego Gatsby”ego, Fitzgerald zdecydował się odejść od procesu pisania poprzednich powieści i stworzyć świadome osiągnięcie artystyczne. Odrzucił realizm swoich poprzednich dwóch powieści i skomponował twórczą pracę ożywionej wyobraźni. W tym celu świadomie naśladował style literackie Josepha Conrada i Willa Cather. Szczególny wpływ wywarło na niego dzieło Cather z 1923 roku, A Lost Lady, w którym bogata, zamężna dama towarzyska, ścigana przez wielu romantycznych zalotników, symbolicznie uosabia amerykański sen.

Wraz z publikacją Wielkiego Gatsby”ego Fitzgerald udoskonalił swój styl prozy i konstrukcję fabuły, a literaci okrzyknęli go mistrzem w swoim fachu. Czytelnicy komplementowali go, że Gatsby „jest zwarty, oszczędny, wypolerowany w technice powieściowej”, a jego pisarstwo zawierało teraz „niektóre z najmilszych małych akcentów współczesnej obserwacji, jakie można sobie wyobrazić – tak lekkie, tak delikatne, tak ostre”. Dzięki wyeliminowaniu wcześniejszych wad jego pisarstwa, z „genialnego improwizatora” stał się „sumiennym i skrupulatnym artystą”. Gertruda Stein twierdziła, że Fitzgerald przewyższył współczesnych pisarzy, takich jak Hemingway, dzięki mistrzowskiej umiejętności pisania naturalnymi zdaniami.

Świadomość, że Fitzgerald udoskonalił się jako powieściopisarz do tego stopnia, że Gatsby stał się dziełem mistrzowskim, była natychmiast widoczna dla niektórych członków świata literackiego. Edith Wharton wychwalała Gatsby”ego jako dzieło tak doskonałe, że stanowiło „skok w przyszłość” dla amerykańskiej powieści, a T.S. Eliot uważał, że stanowiło ono punkt zwrotny w amerykańskiej literaturze. Po przeczytaniu Gatsby”ego Gertruda Stein oświadczyła, że Fitzgerald będzie „czytany, gdy wielu jego znanych współczesnych zostanie zapomnianych”.

Dziewięć lat po opublikowaniu Wielkiego Gatsby”ego Fitzgerald ukończył w 1934 roku swoją czwartą powieść Czuła jest noc. W tym czasie literatura bardzo się zmieniła z powodu Wielkiego Kryzysu, a niegdyś popularni pisarze, tacy jak Fitzgerald i Hemingway, którzy pisali o stylu życia wyższej klasy średniej, byli teraz dyskredytowani w czasopismach literackich, podczas gdy tak zwani „proletariaccy powieściopisarze” cieszyli się powszechnym aplauzem.

W związku z tą zmianą, choć Fitzgerald wykazał się w Tender Is the Night mistrzostwem „słownych niuansów, elastycznego rytmu, dramatycznej konstrukcji i niezbędnej tragikomedii”, wielu recenzentów odrzuciło utwór za jego niezaangażowanie w polityczne problemy epoki. Niemniej jednak mniejszość opinii chwaliła dzieło jako najlepszą amerykańską powieść od czasu Wielkiego Gatsby”ego. Burke Van Allen, podsumowując artystyczną drogę Fitzgeralda od czeladnika powieściowego do mistrzowskiego autora, zauważył, że żaden inny amerykański powieściopisarz nie wykazał się tak „stale rosnącym mistrzostwem w posługiwaniu się swoim sprzętem i regularnie rosnącą wrażliwością na wartości estetyczne w życiu.”

Po śmierci Fitzgeralda pisarze tacy jak John Dos Passos oceniali stopniowy progres jakości literackiej Fitzgeralda i twierdzili, że jego nieukończona piąta powieść The Last Tycoon mogła być największym osiągnięciem Fitzgeralda. Dos Passos twierdził w 1945 roku, że Fitzgerald osiągnął w końcu wielki i charakterystyczny styl jako powieściopisarz; w konsekwencji, nawet jako niedokończony fragment, wymiary jego dzieła podniosły „poziom amerykańskiej fikcji” w taki sam sposób, jak „wiersz Marlowe”a w wersji blank verse podniósł cały elżbietański wiersz”.

W przeciwieństwie do zauważalnego postępu w jakości literackiej i dojrzałości artystycznej reprezentowanej przez jego powieści, 164 opowiadania Fitzgeralda wykazywały przeciwną tendencję i przyciągały znaczącą krytykę. Podczas gdy powieści komponował ze świadomym artystycznym nastawieniem, pieniądze stały się jego głównym bodźcem do pisania opowiadań. Podczas długich przerw między powieściami, jego opowiadania podtrzymywały go finansowo, ale ubolewał, że musiał „pisać wiele zgniłych rzeczy, które mnie nudzą i wprawiają w depresję”.

Zdając sobie sprawę z tego, że eleganckie magazyny, takie jak Saturday Evening Post i Esquire, chętniej publikowały opowiadania, które były nastawione na młodą miłość i zawierały cukierkowe zakończenia, Fitzgerald stał się mistrzem w dostosowywaniu swoich opowiadań do zmiennych gustów komercyjnych. W ten sposób szybko stał się jednym z najlepiej opłacanych pisarzy magazynowych swojej epoki, a u szczytu sławy zarabiał 4 000 dolarów za opowiadanie w Saturday Evening Post.

Od 1920 roku do śmierci Fitzgerald publikował w magazynie prawie cztery utwory rocznie, a w samym 1931 roku zarobił prawie 40 000 dolarów (równowartość 712 735 dolarów w 2021 roku), wyrzucając siedemnaście opowiadań w szybkim tempie.

Choć Fitzgerald był olśniewającym ekstemporatorem, jego opowiadania były krytykowane za brak zarówno spójności tematycznej, jak i jakości. Krytyk Paul Rosenfeld napisał, że wiele opowiadań Fitzgeralda „leży na płaszczyźnie gorszej niż ta, na której rozciąga się jego najlepszy materiał.” Powtarzając krytykę Hemingwaya, że Fitzgerald zrujnował swoje opowiadania, przerabiając je tak, by zadowolić czytelników magazynów, Rosenfeld zauważył, że Fitzgerald zniweczył swój dar opowiadania, przekształcając swoje opowieści w romanse towarzyskie z nieuchronnie szczęśliwym zakończeniem.

Komentując tę tendencję w opowiadaniach Fitzgeralda, Dos Passos zauważył, że „każdy, kto przyłożył pióro do papieru w ciągu ostatnich dwudziestu lat, był codziennie dręczony trudnością w podjęciu decyzji, czy ma robić ”dobre” pisanie, które zadowoli jego sumienie, czy ”tanie” pisanie, które zadowoli jego portfel…. Duża część życia samego Fitzgeralda została uczyniona piekłem przez ten rodzaj schizofrenii.”

Przeczytaj także: biografie-pl – Awicenna

Tematy fikcyjne

Przez większą część swojej kariery literackiej komentatorzy kulturalni okrzyknęli Fitzgeralda głównym kronikarzem pokolenia Jazz Age, którego życie zostało zdefiniowane przez społeczną transformację w kierunku nowoczesności. W przeciwieństwie do starszego Straconego Pokolenia, do którego należeli Fitzgerald i Hemingway, pokolenie Ery Jazzu było młodszymi Amerykanami, którzy dorastali podczas I wojny światowej i byli w dużej mierze nietknięci przez psychiczne i materialne okropności tego wyniszczającego konfliktu.

Dzięki swojej debiutanckiej powieści Fitzgerald stał się pierwszym pisarzem, który skierował uwagę narodu na to pokolenie. Zwrócił uwagę narodu na poczynania jego synów i córek, którzy przesiadują w dudniącym siedzeniu roadstera Bearcat na samotnej drodze i wywołał społeczną debatę na temat ich postrzeganej niemoralności. Ze względu na to tematyczne skupienie, jego prace stały się sensacją wśród studentów college”u, a prasa przedstawiła go jako nosiciela standardów „młodzieży w buncie”. „Żadne pokolenie Amerykanów nie miało kronikarza tak przekonującego i nieobłudnego” jak Fitzgerald, pisał Van Allen w 1934 roku, i żaden autor nie był tak utożsamiany z zapisanym pokoleniem.

Gertruda Stein w swoim pamiętniku „The Autobiography of Alice B. Toklas” zwróciła uwagę na kulturowe powiązanie Fitzgeralda z płomienną młodzieżą epoki jazzu, pisząc, że fikcja pisarza w zasadzie stworzyła to nowe pokolenie w świadomości społeczeństwa. Podzielając to stwierdzenie, krytycy John V. A. Weaver i Edmund Wilson podkreślali, że Fitzgerald obdarzył pokolenie epoki jazzu darem samoświadomości, a jednocześnie uświadomił społeczeństwu, że jest ono odrębną kohortą.

Postrzeganie Fitzgeralda jako kronikarza epoki jazzu i jej bezmyślnej młodzieży doprowadziło do tego, że różne kręgi społeczne potępiły jego twórczość. Ubolewali oni nad używaniem przez niego nowoczesnego „obcego slangu” i twierdzili, że jego przedstawienia młodych ludzi zaangażowanych w pijackie szaleństwa i seks przedmałżeński są całkowicie sfabrykowane. Fitzgerald wyśmiewał taką krytykę i uważał, że zaślepieni publicyści chcą odrzucić jego prace, aby zachować swoje przestarzałe koncepcje amerykańskiego społeczeństwa.

Ponieważ teksty Fitzgeralda uczyniły go „wybitnym agresorem w małej wojnie” pomiędzy „płomienną młodzieżą a starą gwardią”, wielu konserwatystów społecznych cieszyło się później z jego śmierci. Zaledwie kilka tygodni po śmierci Fitzgeralda w 1940 roku, Westbrook Pegler napisał w felietonie dla The New York World-Telegram, że odejście autora przywołało „wspomnienia o dziwnej bandzie niezdyscyplinowanych i samolubnych bachorów, którzy byli zdeterminowani, by nie ciągnąć swojej wagi w łodzi i chcieli, by świat rzucił wszystko, usiadł i płakał razem z nimi. Kopniak w spodnie i uderzenie w skórę głowy były im bardziej potrzebne”.

Powtarzającym się motywem w fikcji F. Scotta Fitzgeralda jest psychiczna i moralna przepaść między przeciętnym Amerykaninem a bogatymi elitami. Ten powracający motyw wynika z doświadczeń życiowych Fitzgeralda, który był „biednym chłopcem w bogatym mieście; biednym chłopcem w szkole dla bogatych chłopców; biednym chłopcem w klubie bogatych ludzi w Princeton”. „Wyczuwał zepsucie w bogatych i nie ufał ich potędze”. W konsekwencji stał się głośnym krytykiem amerykańskiej klasy rozrywkowej, a jego dzieła satyrycznie przedstawiały ich życie.

To zaabsorbowanie próżniaczym życiem amerykańskiej klasy rozrywkowej w fikcji Fitzgeralda przyciągnęło krytykę. H. L. Mencken uważał, że krótkowzroczność Fitzgeralda, skupiająca się na bogatych, odciąga uwagę od szerszego znaczenia jego obserwacji społecznych. Twierdził, że „rzeczą, która głównie interesuje podstawowego Fitzgeralda, jest nadal kwiecisty pokaz współczesnego amerykańskiego życia – a zwłaszcza diabelski taniec i to, co dzieje się na szczycie. Nie interesują go poty i cierpienia podziemnego stada”.

Niemniej jednak Mencken przyznał, że Fitzgerald najbliżej uchwycił „idiotyczną pogoń bogaczy za sensacją, ich niewiarygodną wręcz głupotę i trywialność, ich błyszczący blichtr”. Jego dzieła szkalowały tych, „którzy korzystają ze wszystkich przywilejów europejskiej klasy rządzącej i nie biorą na siebie żadnej z jej odpowiedzialności”. Z tego powodu krytycy przewidywali, że wiele z fikcji Fitzgeralda stanie się ponadczasowymi dokumentami społecznymi, które uchwyciły nagą sielskość hedonistycznej epoki jazzu.

Po śmierci Fitzgeralda badacze skupili się na tym, w jaki sposób literatura Fitzgeralda ukazuje zakorzenione w amerykańskim społeczeństwie różnice klasowe. Jego powieść „Wielki Gatsby” podkreśla ograniczenia amerykańskiej klasy niższej w przekraczaniu swojej pozycji urodzenia. Chociaż badacze podają różne wyjaśnienia dla utrzymywania się różnic klasowych w Stanach Zjednoczonych, istnieje zgoda co do przekonania Fitzgeralda o ich trwałości. Choć zasadniczy konflikt zachodzi między zakorzenionymi źródłami władzy społeczno-ekonomicznej a awanturnikami, którzy zagrażają ich interesom, fikcja Fitzgeralda pokazuje, że trwałość klasowa utrzymuje się pomimo kapitalistycznej gospodarki kraju, która nagradza innowacyjność i zdolność do adaptacji. Nawet jeśli biedniejsi Amerykanie stają się bogaci, pozostają gorsi od tych Amerykanów, którzy mają „stare pieniądze”. W konsekwencji bohaterowie Fitzgeralda są uwięzieni w sztywnym amerykańskim systemie klasowym.

W dużej mierze fikcja Fitzgeralda jest oparta na jego doświadczeniach życiowych jako społecznego outsidera. Paul i Chicago, wśród których musiał dorastać, nie mając nigdy pieniędzy, by z nimi konkurować. Paul i Chicago, wśród których musiał dorastać, nie mając nigdy szans na konkurowanie z nimi”. Bogatsi sąsiedzi postrzegali młodego pisarza i jego rodzinę jako niższą klasę, a koledzy z zamożnych instytucji, takich jak Newman czy Princeton, uważali go za parweniusza. Jego późniejsze życie jako emigranta w Europie i pisarza w Hollywood wzmocniło to trwające całe życie poczucie bycia outsiderem.

W konsekwencji, wiele postaci Fitzgeralda jest definiowanych przez ich poczucie „inności”. W szczególności Jay Gatsby, którego inni bohaterowie umniejszają jako „Pana Nikogo znikąd”, funkcjonuje jako szyfr ze względu na swoje niejasne pochodzenie, niejasną tożsamość etniczno-religijną i nieokreślony status klasowy. Rodowód Gatsby”ego wyklucza go z upragnionego statusu Old Stock Americans. W związku z tym awans Gatsby”ego jest uważany za zagrożenie nie tylko z powodu jego statusu nowobogackiego, ale dlatego, że jest postrzegany jako outsider.

Ze względu na te wątki, badacze twierdzą, że fikcja Fitzgeralda oddaje odwieczne amerykańskie doświadczenie, ponieważ jest to opowieść o outsiderach i tych, którzy się im sprzeciwiają – niezależnie od tego, czy tymi outsiderami są nowo przybyli imigranci, nowobogaccy, czy też mniejszości, którym się powiodło. Ponieważ Amerykanie żyjący w latach 20. i obecnie muszą poruszać się w społeczeństwie z zakorzenionymi uprzedzeniami, przedstawianie przez Fitzgeralda w jego fikcji lęków o status i konfliktów społecznych jest podkreślane przez badaczy jako wciąż aktualne prawie sto lat później.

Przeczytaj także: cywilizacje – Dynastia Maurjów

Krytyka

Chociaż wielu współczesnych krytyków i literackich kolegów uważało Fitzgeralda za posiadającego „najlepszy dar narracyjny stulecia”, to jednak twierdzili, że w jego fikcji brakowało zaangażowania w istotne kwestie społeczno-polityczne jego czasów, a on sam nie miał świadomości, jak wykorzystać swój znaczny talent autorski.

Poetka Edna St. Vincent Millay, która poznała Fitzgeralda podczas jego lat spędzonych za granicą w Paryżu, porównała go do „głupiej starej kobiety, u której ktoś zostawił diament; jest ona niezwykle dumna z tego diamentu i pokazuje go każdemu, kto się pojawi, a wszyscy są zaskoczeni, że taka ignorancka stara kobieta powinna posiadać tak cenny klejnot”. Jego przyjaciel Edmund Wilson zgadzał się z oceną Millay i twierdził, że Fitzgerald był utalentowanym pisarzem o żywej wyobraźni, który nie miał żadnych intelektualnych pomysłów do wyrażenia. Wilson twierdził, że wczesne dzieła Fitzgeralda, takie jak This Side of Paradise, cierpią na wady polegające na tym, że są pozbawione sensu i brakuje im intelektualnej treści.

Wilson próbował przekonać Fitzgeralda do pisania o problemach społecznych Ameryki, ale Fitzgerald nie wierzył, że fikcja powinna być używana jako instrument polityczny. Wilson naciskał również na Fitzgeralda, by ten wspierał takie sprawy jak obrona Sacco i Vanzettiego, ale Fitzgerald nie był zainteresowany aktywizmem i denerwował się nawet czytając artykuły o politycznie zagmatwanej sprawie Sacco i Vanzettiego, która stała się cause célèbre wśród amerykańskich literatów w latach dwudziestych. Sam Fitzgerald przypisywał brak ideowej substancji w swojej fikcji wychowaniu, ponieważ jego rodzice byli podobnie niezainteresowani tymi sprawami.

Fitzgerald częściowo usprawiedliwiał postrzegany brak politycznej i intelektualnej substancji w swojej fikcji, argumentując, że pisał dla nowego, w dużej mierze apolitycznego pokolenia, „poświęconego bardziej niż poprzednie strachowi przed ubóstwem i kultowi sukcesu; wyrosłego, by znaleźć wszystkich bogów martwych, wszystkie wojny stoczone, wszystkie wiary w człowieka zachwiane”. „Nikt nie interesował się polityką” – oświadczył Fitzgerald o tym konkretnym pokoleniu, a ponieważ „charakterystyczne dla epoki jazzu było to, że w ogóle nie interesowała się polityką”, fikcja Fitzgeralda odzwierciedlała zdawkowy cynizm współczesnego zeitgeistu i niechęć do politycznych krucjat w następstwie prohibicji.

W trakcie swojej kariery literackiej Fitzgerald często korzystał z prywatnej korespondencji, wpisów do dzienników i doświadczeń życiowych innych osób, które wykorzystywał w swojej fikcji. Pisząc This Side of Paradise, Fitzgerald cytował dosłownie całe listy wysyłane do niego przez jego katolickiego mentora, ojca Sigourney Fay. Poza korespondencją Fay, Fitzgerald czerpał z anegdot, które Fay opowiadał mu o swoim życiu prywatnym. Podczas czytania This Side of Paradise, Fay napisał do Fitzgeralda, że wykorzystanie jego własnych doświadczeń biograficznych opowiedzianych w zaufaniu młodemu autorowi „dało mu dziwne uczucie.”

Fitzgerald kontynuował tę praktykę przez całe swoje życie. Pisząc Pięknych i potępionych, Fitzgerald wstawiał zdania z dziennika swojej żony. Kiedy jego przyjaciel Burton Rascoe poprosił Zeldę o zrecenzowanie książki dla New-York Tribune jako chwyt reklamowy, napisała ona – częściowo w żartach – że „wydaje mi się, że na jednej stronie rozpoznałam część mojego starego pamiętnika, który tajemniczo zniknął krótko po moim ślubie, a także strzępy listów, które, choć znacznie zredagowane, brzmią dla mnie niejasno znajomo.” Podobnie Fitzgerald pożyczył biograficzne incydenty od swojego przyjaciela, Ludlowa Fowlera, do swojego opowiadania „The Rich Boy”. Fowler poprosił, aby pewne fragmenty zostały wycięte przed publikacją. Fitzgerald przychylił się do tej prośby, ale fragmenty te zostały przywrócone w późniejszych przedrukach po śmierci Fitzgeralda.

Być może najbardziej uderzający przykład tej tendencji leży u podstaw Wielkiego Gatsby”ego. Jako prezent pożegnalny przed zakończeniem ich związku, Ginevra King – inspiracja dla Daisy Buchanan – napisała opowiadanie, które wysłała Fitzgeraldowi. W swoim opowiadaniu jest uwięziona w bezmiłosnym małżeństwie z bogatym mężczyzną, ale wciąż tęskni za Fitzgeraldem, byłym kochankiem z jej przeszłości. Kochankowie łączą się ponownie dopiero wtedy, gdy Fitzgerald zdobędzie wystarczająco dużo pieniędzy, by zabrać ją od cudzołożnego męża. Fitzgerald często czytał ponownie historię Ginevry, a badacze zauważyli podobieństwa fabularne między historią Ginevry a powieścią Fitzgeralda.

Przeczytaj także: biografie-pl – Ignacy Loyola

Wpływy literackie

Jako jeden z czołowych głosów autorskich epoki jazzu, styl literacki Fitzgeralda wpłynął na wielu współczesnych i przyszłych pisarzy. Już w 1922 roku krytyk John V. A. Weaver zauważył, że wpływ literacki Fitzgeralda był już „tak wielki, że nie można go oszacować.”

Podobnie jak Edith Wharton i Henry James, styl Fitzgeralda często wykorzystywał serię oderwanych od siebie scen, aby przekazać rozwój fabuły. Jego wieloletni redaktor Max Perkins opisał tę szczególną technikę jako stwarzającą dla czytelnika wrażenie podróży koleją, w której żywość mijanych scen tętni życiem. W stylu Josepha Conrada, Fitzgerald często używał narratora, aby zjednoczyć te przelotne sceny i nasycić je głębszym znaczeniem.

Gatsby pozostaje najbardziej wpływowym dziełem literackim Fitzgeralda jako autora. Publikacja Wielkiego Gatsby”ego skłoniła poetę T.S. Eliota do stwierdzenia, że powieść ta była najbardziej znaczącą ewolucją w amerykańskiej fikcji od czasu dzieł Henry”ego Jamesa. Charles Jackson, autor książki The Lost Weekend, napisał, że Gatsby to jedyna bezbłędna powieść w historii literatury amerykańskiej. Późniejsi autorzy Budd Schulberg i Edward Newhouse byli nią głęboko poruszeni, a John O”Hara uznał jej wpływ na swoją twórczość. Richard Yates, pisarz często porównywany z Fitzgeraldem, okrzyknął „Wielkiego Gatsby”ego” jako dowód cudownego talentu i triumfu techniki literackiej Fitzgeralda. Artykuł w The New York Times podsumował znaczący wpływ Fitzgeralda na współczesnych pisarzy i Amerykanów w epoce jazzu: „W sensie literackim wymyślił ”pokolenie” … Mógł ich interpretować, a nawet kierować nimi, gdy w wieku średnim widzieli inną i szlachetniejszą wolność zagrożoną zniszczeniem.”

Przeczytaj także: biografie-pl – Emil Adolf von Behring

Adaptacje i portrety

Opowiadania i powieści Fitzgeralda zostały zaadaptowane do różnych form medialnych. Jego najwcześniejsze opowiadania zostały zaadaptowane na potrzeby kina jako komedie o klapkach, takie jak The Husband Hunter (1920), The Chorus Girl”s Romance (1920) i The Off-Shore Pirate (1921). Inne opowiadania Fitzgeralda zostały zaadaptowane na odcinki antologii telewizyjnych, a także na film z 2008 roku Ciekawy przypadek Benjamina Buttona. Prawie każda powieść Fitzgeralda została zaadaptowana na potrzeby ekranu. Jego druga powieść Piękni i przeklęci została sfilmowana w 1922 i 2010 roku. Jego trzecia powieść Wielki Gatsby była wielokrotnie adaptowana zarówno dla filmu, jak i telewizji, przede wszystkim w 1926, 1949, 1958, 1974, 2000 i 2013 roku. Czwarta powieść Tender Is the Night została przekształcona w odcinek telewizyjny CBS z 1955 roku, tytułowy film z 1962 roku oraz miniserial telewizyjny BBC z 1985 roku. The Last Tycoon został zaadaptowany na film z 1976 roku, oraz miniserial telewizyjny Amazon Prime z 2016 roku.

Poza adaptacjami jego dzieł, sam Fitzgerald został przedstawiony w dziesiątkach książek, sztuk i filmów. To on zainspirował powieść Budda Schulberga The Disenchanted (1950), która została później zaadaptowana na broadwayowską sztukę z Jasonem Robardsem w roli głównej. Inne teatralne inscenizacje życia Fitzgeralda to musical Franka Wildhorna z 2005 roku Waiting for the Moon oraz musical wyprodukowany przez japońską Takarazuka Revue. Związki Fitzgeralda odpowiednio z Sheilah Graham i Frances Kroll Ring posłużyły za kanwę filmów Ukochany niewierny (1959) i Last Call (2002). Fitzgerald i jego żona Zelda pojawili się jako postacie w filmach O północy w Paryżu (2011) i Geniusz (2016). Inne przedstawienia Fitzgeralda obejmują filmy telewizyjne Zelda (1993), F. Scott Fitzgerald w Hollywood (1976), The Last of the Belles (1974) oraz serial Z: Początek wszystkiego (2015).

Przeczytaj także: biografie-pl – Jacopo Tintoretto

Dzieła cytowane

Źródła

F. Scott Fitzgerald
Francis Scott Fitzgerald
^ Fitzgerald was also named after his deceased sister, Louise Scott Fitzgerald, one of two sisters who died shortly before his birth.[2]
^ Zelda”s grandfather, Willis B. Machen, served in the Confederate Congress.[42] Her father”s uncle was John Tyler Morgan, a Confederate general in the American Civil War and a Grand Dragon of the Ku Klux Klan in Alabama.[43] According to biographer Nancy Milford, „if there was a Confederate establishment in the Deep South, Zelda Sayre came from the heart of it.”[42]
^ Both F. Scott Fitzgerald and Zelda Sayre had other sexual partners prior to their first meeting and courtship.[52][53]
^ According to biographer Andrew Turnbull, „one day, drinking martinis in the upstairs lounge, [Fitzgerald] announced that he was going to jump out of the window. No one objected; on the contrary, it was pointed out that the windows were French and ideally suited for jumping, which seemed to cool his ardor.”[71]
^ a b During her youth, Zelda Sayre”s wealthy Southern family employed half-a-dozen domestic servants, many of whom were African-American.[83] Consequently, she was unaccustomed to menial labor or responsibilities of any kind.[84][85]
^ a b c d „F. Scott Fitzgerald”, Gemeinsame Normdatei, accesat în 24 aprilie 2014
^ a b F. Scott Fitzgerald, SNAC, accesat în 9 octombrie 2017
Bruccoli, Matthew Joseph y Scottie Fitzgerald Smith, Some Sort of Epic Grandeur: The Life of F. Scott Fitzgerald, (Columbia, SC: University of South Carolina Press, 2002), p. 13.
Jonathan Schiff, „Ashes to Ashes: Mourning and Social Difference in F. Scott Fitzgerald”s Fiction”, (Selingsgrove, PA: Susquehanna University Press, 2001), p. 21.
Fitzgerald, F. Scott: Afternoon of an Author: A Selection of Uncollected Stories and Essays, (New York: Scribner, 1957), p. 184.
^ „La mia città perduta”” in F.S.Fitzgerald, L”età del jazz e altri scritti, a cura di Edmund Wilson, traduzione di Domenico Tarizzo, Il Saggiatore, 1960, p.41
^ The Letters of Francis Fitzgerald, a cura di A. Turnubull, New York, Scribner”s, 1963, p. 343
^ Barbara Nugnes, Invito alla lettura di Fitzgerald, Mursia, Milano 1977